1 Мавзу. Халқаро менежмент фанининг назарий асослари

4-Мавзу. Ташқи иқтисодий фаолият соҳасига чиқиш шароитларини танлаш услубияти
4.1. Ташқи бозорда фаолият соҳасини танлаш
Ташқи бозорда фаолият юритиш нуқтаи-назаридан иқтисодиётнинг барча тармоқларини 2 гуруҳга ажратиш мумкин: 1) алоҳида миллий бозорларга хизмат кўрсатувчи кўп миллатли тармоқлар, бунда ҳар бир тармоқ (озиқ-овқат саноати, чакана савдо, суғурта) қабул қилувчи мамлакатга қараб ўз хусусиятига эга бўлади. 2) бутун жаҳон бозорини ҳисобга олган истеъмолчи-давлатларда талаб хусусиятларини минимал акс эттирувчи глобал тармоқлар (фуқаро авиацияси, телевидение, ярим ўтказувчилар ишлаб чиқариш)нинг мавжудлиги.
Иқтисодиётнинг глобал тармоқларига ихтисослашган хорижий филиалларни бошқариш учун халқаро компаниялар дунё кўламида рақобатбардошлик даражасини тутиб туриш мақсадида глобал стратегияни қўллайди. Бундай компаниялар хорижий филиалларнинг бутунжаҳон тармоғига эга, сайёрамизнинг турли қитъаларида ресурсларга эга, энг паст ишлаб чиқариш ҳаражатларига эга давлатларда корхоналар ташкил қиладилар ва масштаб самарасини кенг қўллайдилар. Улар ўз тадқиқот марказларини бош компания жойлашган давлатларда эмас, балки кўпинча яхши сотиш бозорлари мавжуд бўлган мамлакатларда жойлаштирадилар.
Халқаро компаниянинг қабул қилувчи мамлакатларда энг самарали фаолият соҳасини аниқлаш учун ТМК изланувчи-иқтисодчилари ва маркетологлари янги хорижий бозорга чиқиш ҳақидаги қарор лойиҳасини тайёрлаш жараёнида товарлар ва хизматлар ишлаб чиқариш ва жаҳон бозорига етказиб беришда халқаро компания имкониятларини танқидий баҳолайдилар ва чет элда тадбиркорлик фаолияти шароитларини қуйидаги бир неча аспектларда кўриб чиқадилар:
1. Рақобатчи корхоналар фирма тузилиши ва стратегияси аспекти.
2. Хизматларни ишлаб чиқариш ва кўрсатиш шароитлари аспекти.
3. Сотиш шароитлари.
4. Қардош тармоқлар ва етказиб берувчилар.
1990-йилларда жаҳон бозорларида амал қилган компаниялар қўллаган халқаро иқтисодий муносабатларнинг асосий шакллари ва турлари ўз устунликлари ва камчиликларига эга. Америкалик иқтисодчилар томонидан таклиф қилинган уларнинг туркумланиши 4.1-жадвалда берилган.

4.1-жадвал. Компаниялар ташқи иқтисодий фаолиятининг асосий шакллари ва турларининг афзалликлари ва камчиликлари