1-мавзу. Халқаро инвестицион фаолият” фанининг предмети ва мазмуни

Неоклассик назария: — А.Маршалл:

• Асосий ва айланма капитал тушунчаси ўртасидаги фарқни вақт билан боғлаган. Кўламдан тежаш, кўлам самараси тушунчасини киритган. Маршалл томонидан ишлаб чиқилган миқдорий назария пул таклифининг мамлакатдаги инвестициялар характерига таъсирини акс эттиради.

Неоклассикларнинг фикрига кўра,

инвестиция фоиз меъёри функциясидир, шунингдек, у камаювчи функция. Яъни фоиз ставкаси қанча катта бўлса, инвестиция даражаси шунча кам бўлади.

Кейнс назарияси тарафдорлари:

• Кейнсчиларнинг фикрига кўра, жамғармаларнинг даражаси ўсиши инвестицияларнинг автомат тарзда ўсишига олиб келиши ҳақидаги классикларнинг фикри нотўғри. Жамғармалар эмас, балки фақат инвестициялар даромад ўзгаришига олиб келади.

• Инвестициялар капитал мулкнинг у хох асосий, хох айланма ва ликвид капитал бўлсин, қиймати ортишини билдиради.

Инвестицияларни белгиловчи асосий омиллар соф фойда меъёри ва реал фоиз ставкасидир. Соф фойда меъёри реал фоиз ставкасидан юқори бўлган ҳолда инвестициялар ўсади.

Австрия мактаби

• ХХ асрнинг биринчи ярмида австрия мактаби вакилларидан Ф. фон Хайек неоклассикларнинг қиймат назариясини ривожлантириб, фоиз ставкаси инвестиция ва харажатлар тўғрисида қарор қабул қилишга таъсир этувчи омил сифатида тан олинади. Унинг фикрига кўра, жамғармалар ҳеч қандай таъсирсиз инвестицияларга айланади деб ҳисоблаган.

ХХ асрнинг ўрталарига келиб, Кейнс назарияси таъсири остида тизимли трансформация назариялари шаклланди.

• Ташқи алоқаларга асосланган иқтисодиёт модели. Бунда «ташқи туртки» ролини кўп миллатли корпорациялар инвестициялари ўйнайди. (ташқи туртки назарияси).

Халқаро товар ишлаб чиқариш цикли назарияси

• Франциялик олим Р.Вернон томонидан 1966 йилда таклиф этилган, халқаро савдо, хорижий инвестицияларнинг маркетинг назарияси билан боғлаган.
• Товарнинг ҳаёт цикли 3 босқичдан иборат: инновация, етуклик ва оммавий ишлаб чиқариш. Буларга мувофиқ равишда ишлаб чиқарувчилар учта муқобил вариантдан бирини танлаши мумкин – товарни миллий иқтисодиёт миқёсида ишлаб чиқариш, уни экспорт қилиши, ишлаб чиқаришни хорижий бозорларга кўчириш.
• Инновацияларни амалга оширувчи корхоналар янги товарни ўз мамлакатида ишлаб чиқаришга ҳаракат қилади. Етуклик даражасига етганида уни экспорт қилишга ҳаракат қилади. Рақобат кучайиб бориши билан ишлаб чиқаришни бошқа мамлакатларга кўчиришга ҳаракат қилади.