1-мавзу. Фаннинг предмети ва ўрганиш усуллари

Маржинализм (XIX аср 2-ярми) аввалги ғояларга, марксизмга муҳолиф равишда вужудга келган ва ушбу умумлаштирилган таълимот замонавий иқтисодий ғояларнинг асоси ҳисобланади. Лекин шуни ҳам алоҳида таъкидлаб ўтиш керакки, бирор таълимот доимо соф ҳолда амалда деярли қўлланилмайди. Ҳар бир таълимотнинг кўплаб турли оқим ва йўналишлари мавжуд. Одатда соф эркин бозор муносабатлари деярли учрамайди. Бозор муносабатларининг унсурлари, улар ўртасидаги нисбат ҳам доимо ўзгариб туради.

Маржинализм

ХХ асрнинг 90-йилларида «социалистик» деб аталган ва иқтисодиёти маъмурий-буйруқбозликка асосланган («режали иқтисодиёт») мамлакатларнинг бозор иқтисодиётига ўтиш даври амалга ошмоқда. Бу тарихда биринчи марта рўй бермоқда. Охирги ўн йилликларда ўтиш иқтисодиётини назарий жиҳатдан асослаш бўйича тажриба тўпланган. Аммо бу ҳолат кўп мунозараларга сабаб бўлмоқда.

Ўтиш иқтисодиёти
Демак, иқтисодий таълимотлар тарихи фанининг муҳим хусусиятларидан бири, бу унинг доимо ҳаракатда, ўзгариш ва ривожланишда эканлигидир. Бир мамлакат чегарасида иқтисодий таълимот таъсири остида иқтисодий сиёсат ҳар доим ривожланишда бўлиши керак.

«Амалда иқтисодий ғоялар ўз даври ва вужудга келиш жойининг махсули бўлиб, улар билан чамбарчас боғлангандир; бу ғояларни улар тушунтириб бераётган дунёдан мустақил равишда ажратиб қараш мумкин эмас; бу дунё эса доимо ўзгаришда бўлади, агар бу ғоялар ўз мақсадларига тўла жавоб беришни кўзласалар, доимо шунга мос равишда ўзгариб туришлари керак»

«Амалда иқтисодий ғоялар ўз даври ва вужудга келиш жойининг махсули бўлиб, улар билан чамбарчас боғлангандир; бу ғояларни улар тушунтириб бераётган дунёдан мустақил равишда ажратиб қараш мумкин эмас; бу дунё эса доимо ўзгаришда бўлади, агар бу ғоялар ўз мақсадларига тўла жавоб беришни кўзласалар, доимо шунга мос равишда ўзгариб туришлари керак»

Ж.К.Гэлбрейт