1-мавзу. Фаннинг предмети ва ўрганиш усуллари

« Эрхард ислоҳоти” ёки “Германия йўли”
• давлатнинг иқтисодиётдаги ролини аниқлаш;
• нарх-наво ислоҳоти;
• пул ислоҳоти;
1945 йил август ойида Эрхард биринчи индустрлаштириш режасини ишлаб чиқди. Унда саноат махсулотини 1936 йилга нисбатан 65 % га, 1938 йилга нисбатан эса 50-55 % га ривожлантириш режалаштирилди. Бундан ташқари, мазкур ислоҳот қуйидаги йўналишдаги учта масаланинг ҳал қилинишини вазифа қилиб қўйганди:
Германия иқтисодиётини ижтимоий йўналтирилган бозор иқтисодиётига ўтказиш билан боғлиқ ислоҳотнинг “сиёсий отаси” 1949-1963 йиллар мобайнида ГФР Иқтисодиёт вазири, 1963-1966 йиллар давомида эса федерал канцлери бўлиб ишлаган Людвиг Эрхард ҳисобланади.
(1897-1977)
Ижтимоий йўналтирилган бозор иқтисодиётини нормал шакллантириш ва амал қилиш учун қуйидаги тамойиллар муҳим ҳисобланади:
1

• товар ишлаб чиқариш ва уни истеъмол қилиш ишлаб чиқарувчилар ва истеъмолчиларнинг ўз қарорига кўра амалга оширилади. Бу жараённи тартибга солувчи, нарх механизмидир;

2

• давлат иқтисодиёт жараёнига аралашишдан ўзини тийиб туради;

3

• “Олий ҳакам” истеъмолчи ҳисобланади;

4

• Корхона, фирма учун энг кам чиқим билан ишлаш олий вазифа бўлиб ҳисобланади;

5

• Барқарор валюта нарх-наво механизмини ишлаб туришида, талаб ва таклифларнинг мувозанатга эришишида, ишлаб чиқариш кучлари, яъни меҳнат, капитал, ер ва билимларнинг ҳар биридан самарали фойдаланишда хизмат қилади;

Кўпгина олимлар ўз қарашларини мутлоқ универсал беками-кўст деб кўрсатишга уринганлар. Албатта, «абадий» қонуниятлар ҳам мавжуд, уларни исталган тизимда кузатиш мумкин, аммо кўп ҳолларда олимлар бугунги хақиқатнинг тарихийлигини илғаб олишга ҳар доим қодир эмас.

• Кўпгина олимлар ўз қарашларини мутлоқ универсал беками-кўст деб кўрсатишга уринганлар. Албатта, «абадий» қонуниятлар ҳам мавжуд, уларни исталган тизимда кузатиш мумкин, аммо кўп ҳолларда олимлар бугунги хақиқатнинг тарихийлигини илғаб олишга ҳар доим қодир эмас.
• Аввал юзага келган иқтисодий ғояларга шу кунги ўлчовлар билан баҳо берилади ва одатда илгариги ғоядаги «хато» ва «камчилик»лар аниқланиб, янги ғоянинг ундан афзаллиги «исботланади». Аввалги ғоялар туфайли одатда янги ғоялар юзага келади, шунинг учун бу ғоя «яхши», униси «ёмон» каби баҳолаш адолатдан бўлмайди.

Мисол учун А.Смитнинг машҳур асарида ўзидан аввалги даврда юзага келган антик дунё, меркантилизм, физиократизм таълимотлари таҳлил этилган, Европанинг иқтисодий тарихи синчиклаб ўрганилган ва янги ғоя вужудга келган.
ХУЛОСА

1. Иқтисодий таълимотлар тарихи фанининг мақсади ва вазифалари

• 1. Иқтисодий таълимотлар тарихи фанининг мақсади ва вазифалари
• 2. Иқтисодий таълимотлар тарихи фанини ўрганиш усуллари
• 3. Иқтисодий таълимотлар тарихи фанининг иқтисодий фанлар тизимида тутган ўрни
• 4. Иқтисодий таълимотлар тарихининг бозор иқтисодиёти учун хос иқтисодий қарашлар ва хулқнинг шакллашидаги аҳамияти

Амалий машғулот саволлари