1-mavzu: falsafaning fan va dunyoqarashga doir mohiyati


Diniy e`tiqodlarning tarixiy shakllari



Download 58,33 Kb.
bet17/27
Sana13.06.2022
Hajmi58,33 Kb.
#661685
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   27
Bog'liq
1- Mavzu

Diniy e`tiqodlarning tarixiy shakllari. Insoniyat tarixiga ko`p sonli turli-tuman dinlar ma`lum. Xususan, madaniyat va bilimlar darajasi juda past bo`lgan inson o`ziga qudratli, yot va sirli bo`lib tuyulgan tabiatning favqulodda kuchlariga qarshilik ko`rsata olmagan ibtidoiy jamoa davrida dinning ancha sodda shakllari: fetishizm, animizm, totemizm, magiya va boshqalar yuzaga kelgan.
Fetishizm u yoki bu predmetni mo`jizakor xislatlarga, odamlar hayotiga ta`sir ko`rsatish qobiliyatiga ega deb hisoblaydi. Bunday predmet ilohiylashtiriladi, sig`inish va topinish ob`ektiga aylanadi.
Animizm (lot. anima – jon) – nafaqat odamlar, balki hayvonlar, predmetlar va borliq hodisalarini ham go`yo ruh, jon boshqarib turishiga ishonishdir. Animizm nuqtai nazaridan butun dunyo ruhli va jonli.
Totemizm negizini muayyan odamlar guruhining totem, ya`ni sig`inish ob`ekti sanalgan ajdod deb e`lon qilinadigan u yoki bu hayvon, o`simlik, predmet bilan umumiy kelib chiqishiga bo`lgan ishonch tashkil etadi, zero totem mazkur jamoa yoki urug`ning qudratli homiysi, himoyachisi hisoblanadi, uni oziq-ovqat va shu kabilar bilan ta`minlaydi. (Hindistonda Xonumon maymuni, sigir, Avstriyada kenguru, turli qabilalarda u yoki bu ilohiy predmet )
Magiya (yunon. mageia – sehrgarlik) ham ibtidoiy din shakllaridan biri bo`lib, uning zamirida tabiiy kuchlar yordamisiz sirli tarzda, rasm-rusumlar, o`ziga xos amallar majmui bilan narsalar, odamlar, hayvonlar va hatto g`ayritabiiy kuchlar – ruhlar, insu jinslar va shu kabilarga ta`sir ko`rsatish mumkinligiga bo`lgan ishonch.
Dinning ushbu qadimgi shakllari keyingi diniy e`tiqodlar negizini tashkil etdi va politezm (ko`pxudolik)da ham, monoteizm (yakkaxudolik)da ham u yoki bu darajada o`z aksini topdi. Ular hozirda ham qisman mustaqil holda mavjuddir.
Taxminan 10 ming yil muqaddam, inson chorvachilik va ziroatchilik bilan shug`ullanib, o`troq hayot kechirishga o`tgach, neoletik inqilob yuz berdi. Jamiyat rivojlanishining ayni shu bosqichida politeizm yuzaga keldi, chunki mehnatning ijtimoiy taqsimoti, hukmronlikka bo`ysunish dunyoviy munosabatlari ruhlar va sanamlarga bo`lgan ishonchga emas, balki odamlar muayyan nom bergan xudolarga bo`lgan e`tiqodga ko`proq mos kela boshladi.
Keyingi davrlarda davlatchilikning vujudga kelishi va rivojlanishi, qadimgi buyuk madaniyatlarning paydo bo`lishi, quldorlik munosabatlarining shakllanishi, monarxiyalar tashkil topishi va shundan kelib chiqadigan yakkaboshchilikning yuzaga kelishi natijasida diniy dunyoqarashda ham bir xudoga sig`inish tendentsiyasi paydo bo`ldi. Odamlar ko`p sonli xudolar orasida kuch-qudratda yagona bir xudoni farqlab, shu tariqa dunyoviy podsho hukm suruvchi real hayot haqidagi o`z tasavvurlarini yagona va qudratli xudo yashaydigan narigi dunyo bilan go`yoki muvofiq holatga keltirdilar. SHu tariqa monoteistik dinlar (yunon. mono – bir va theos – xudo): iudaizm (mil. av. VII asr), buddizm (mil. av. VI-V asrlar), xristianlik (I asr) va islom (VII asr) vujudga keldi. Xullas har bir din ma`lum falsafaga asoslanadi. Haq dinning asosi to`g`ri (analitik) falsafadir, haq bo`lmagan dinning asosi esa yolg`on falsafadir, yoki yolg`on muhokamalar ustiga qurilgan qarashlardir3.

Download 58,33 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   27




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish