1-mavzu: falsafa dunyoni anglash usuli reja: Sharq va G‘arb mutafakkirlari falsafaning maqomi haqida 2

Materialistlar va idealistlar.
U yoki bu faylasuflar savolning birinchi qismiga qanday 
javob berishiga qarab, 
-dunyo azaldan moddiy, ong esa bu materiyaning mahsulidir
, 
deb 
hisoblovchilar
materialistlar
va 
dunyo zamirida materiyadan oldin paydo bo„lgan va uni 
yaratuvchi ideal narsalar va hodisalar yotadi, degan
fikrni himoya qiluvchi
idealistlar
ga 
ajratiladi.
Bunda idealizmning ikki turi – ob‘ektiv va sub‘ektiv idealizm farqlanadi
. 
Ob’ektiv 
idealistlar
 
- 
qandaydir nomoddiy va inson ongiga bog„liq bo„lmagan (ya‟ni ob‟ektiv mavjud 
bo„lgan) narsalar va hodisalarni ( Xudo,dunyoviy aql, g„oya, ruh va shu kabilar) butun 
borliqning asosi deb e‟tirof etadilar. 
Falsafa tarixida Platon, Avliyo Avgustin, Foma Akvinskiy, 
G.Gegel, N.Berdyaev kabi mutafakkirlar ob‘ektiv idealizm namoyandalaridir.
Sub’ektiv idealistlar
 -
dunyo faqat individual (sub‟ektiv) ong mahsuidir deb hisoblaydilar.
J.Berkli, D.YUm, I.G.Fixte sub‘ektiv idealizmning yorqin namoyandalari hisoblanadi.
Falsafaning asosiy funksiyalari. 
Falsafa u yoki bu muammolarni hal qilar, qonunlar, 
muayyan tamoyillarni ta‘riflar yoki gipotezalar, g‗oyalar va nazariyalarni ilgari surar ekan, ayni 
vaqtda (ba‘zan shu tariqa) har xil funksiyalarni bajaradi. Falsafaning muhim funksiyalaridan 
dunyoqarashni shakllantirish, bilish, metodologik, integrativ, madaniy, aksiologik, axloqiy va 
tarbiyaviy funksiyalarni qayd etish mumkin. Ularning barchasi bir-biri bilan uzviy bog‗liqdir.
Dunyoqarashni shakllantirish funksiyasi
insonning o„z-o„zini va o„zini qurshagan borliqni 
tushunishi, shuningdek turli voqealar, hodisalarni va o„z burchini qanday talqin qilishida 
namoyon bo„ladi.
Yuqorida ko‗rsatib o‗tilganidek, inson dunyoqarashida e‘tiqodlar va bilimlar, 
tuyg‗ular va emotsiyalar, oqilonalik va irratsionallik, tajriba, intuitsiya va hokazolar 
chambarchas bog‗lanadi.