1-Mavzu Elektron biznes asoslari fanining predmeti va bilish usullari. Elektron bines tushunchasi, tarixi va istiqbollari

Parametrlar
 
Izoh
 
Transaksiya qiymati
 
emalari  mavjud,  transaksiyaga 
-40 tsent. 
Maxfiylik
 
-
tuvchi  esa  hammasini,  faqat  sotib  oluvchi  haqidagi 
 
Xavfsizlik darajasi
 
Tizim  kriptografiyaning  zamonaviy  usull
- 
-
 
Transaksiyalar
 
hajmi
 
(maqsadli
 
bozor)
 
1  dollar- 
gacha
 
 
$1-100
 
Ha 
>$100
 
Ha 
Tovar 
va 
xizmatlar 
(maqsadli 
bozor)
 
raqamli
 
Ha 
jismoniy
  Ha 
schyotlar
  Ha 

---

 
 
 
 
kuponlar orqali amalga oshiriladi. 
-jadvalda keltirilgan. 
Net
foydalaniladi. 
NetCash tizimning kamchiliklari: Tizim 
chiqarga kuponlarining harakatini kuza- tib borishi mumkin (bu nazariy 
Digi Cash- 
 
oladi. 
imi 
NetChex  - 
-  laridan  biridir.  Ammo  uni 
- bul  qilib 
oluvchi sotuvchiga (oddiy) pochta yoki kuryer orqali uning (qo- 
- 
-gan. 
mkin.  Uning  faqat  bir 
narsaga - 
lanmagan  chek  uchun  mijoz  jinoiy  javobgarlikka  tortiladi).  Sotuvchi  pulni 
darhol emas, bir necha kun ichida oladi. U amalda xaridorning che- kini olgani uchun undan kim va 
 
4.13-jadval 
4.12-jadval 
 
 
Izoh
 
Transaksiya qiymati 
Sotuvchi  schyot  oc
mumkin). 
Maxfiylik 
- 
uning  xaridi  haqida  batafsil  axborotga  ega 
 
Xavfsizlik darajasi 
himoya qilishning egiluvchan tizimi. 
Transaksiya hajmi 
(maqsadli bozor) 
$1gacha 
Ha 
$1-100 
Ha 
$100 
Ha 
Tovar va xizmatlar 
(maqsadli bozor) 
raqamli 
Ha 
jismoniy 
Ha 
schyotlar 
 

---

 
 
 
 
NetChex  tizimi  xavfsizligini  ta minlashda  dasturlarni  kompyuter  temir iga  bog lash,  har  bir 
yangi  ma lumot  uchun  shifrlash  kalitining  almashtirish,  to lov  amalga  oshirilganligini  tasdiqlash 
zarurligi
shub-  hali hollarda  schyotni  muzlatib  qo yilishi,  mijoz  haqida  fotosurati  bilan  batafsil 
ma lumot berilishi va bank ma lumotlarini Internetdan tashqari- da uzatilishi ko zda tutiladi. 
- dan NetChex yozib bergan 
hisob-kitob cheklari orqali amalga oshiriladi. 
-jadvalda keltirilgan. 
-  dalanishidadir.  Bu  mijozlar 
doirasini kengaytirish imkoniyatini beradi. Bundan tashqari, u sotuvchidan qandaydir maxsus dasturiy 
rnatishni talab etmaydi. Oddiy pochta orqali yuborishni talab etadigan axborot, xizmatlar 
 
4.14-
 
-  pul,  sotuvchi 
esa  oyiga  10  $  plyus  transaksiya  summasidan  3-
-  laydi.  Bu  anchagina  yuqori  foiz  (kredit 
kartalari  bilan  bajariladigan  ope- 
kam- chiliklaridan hisoblanadi. 
 tizimi 
NetBill 
  bu  Carnegie  Mellon  (AQSh)  universitetida  ishlab  chiqil-  gan  nisbatan  yangi  debetli 
- 
20 gacha kafo- latlaydi. Shanba va yakshanba kunlari esa umuman ishlamaydi. 
amalga oshiriladi. 
ziminin
- jadvalda keltirilgan. 
Amerika. vaqti bilan faqat soat 8 dan 
20  gacha)  va  hafta  davomida  (shanba  va  yakshanba  kunlaridan  tashqari)  uning  ish  vaqtining 
cheklanganligidir. 
 
 
Izoh
 
Transaksiya qiymati 
Xaridor ham, sotuvchi ham kuponlar xarid qi- 
- 
- 
- 
 
Maxfiylik 
borishi mumkin. 
Xavfsizlik darajasi 
- 
rilmaydi,  ammo  NetCash  web-brauzerlar  va 
pochta  dasturlarning  ichki  kriptografik  imko- 
niyatlariga  tayanadi.  Kredit  kartalaridan  foy- 
dalanilmaydi. 
Transaksiya hajmi 
(maqsadli bozor) 
do$1 
Ha 
$1-100 
Ha 
>$100 
Maqsadga muvofiq emas 
Tovar va xizmatlar 
(maqsadli bozor) 
raqamli 
Ha 
jismoniy 
Ha 
schyotlar 
 

---

 
 
 
 
 
 
Mondex (mondeks) tizimi 
- tidan yechib olingan raqamli 
naqd  pullar  vositasida  (tashuvchisi  -  smart- 
16-jadvalda keltirilgan. 
Mondex  International  tizimining  Mondex  kartasi  Buyuk  Britaniya-  ning  eng  yirik  biznes 
National  Westminster Bank 
tomonidan ishlab chiqilgan (bundan buyon 
NatWest 
Bank).
 1993-yilning dekabr oyida 
NatWest  Bank
 Mond
 
Mondexni  smart-
mumkin.  U  nimasi  bilandir  VISA  Cash  tizimni  es-  latadi.  Ammo  uning  asosida  yotgan  konsepsiya 
umuman boshqachadir. 
Mondex tizimi mamlakat valutasida elektron pullari emissiyasini amalga oshiruvchi va tashkiliy 
markaz hisoblanuvchi yagona organga ega. Bunday emitent Mondex tizimida tarqatuvchi funksiyasini 
bajaradi  va  qa
pullarining mos summ
 
4.15-jadval 
tron summa.1a.rni Bank ATMi 
puldek  foy
-  dalanib  mijozlar 
4.14-jadval 
 
 
Izoh
 
Transaksiya qiymati 
Xaridor  uchun  bepul,  sotuvchi  oyiga  10$ 
plyus transaksiya summasidan 3-
 
Maxfiylik 
 
Xavfsizlik darajasi 
Yetarli  darajada  ishonchli  himoyalangan 
tizim.  Mijoz  nomidan  yoziladi  va  kuryerlik 
motlar Internet orqali uzatilmaydi. 
Transaksiya hajmi $1gacha 
 
(Maqsadli bozor) 
 
 
$1-100 
Ha 
>$100 
Ha 
Tovar va xizmatlar 
raqamli 
Ha 
jismoniy 
Ha 
schyotlar 
Ha 
 
 
Izoh
 
Transaksiya qiymati 
Xaridor  uchun  bepul.  Sotuvchi  transaksiya 
uchun 3,5-5% plyus 2-
 
Maxfiylik 
 
Xavfsizlik darajasi 
Ochiq  kalitli  shifrlash  usullari,  web-
brauzerlar-  ning  ichki  kriptografik  usullari 
 
Transaksiya miqdori 
(maqsadli bozor) 
$1gacha 
Mumkin 
$1-100 
Ha 
>$100 
 
Tovar va xizmatlar 
(maqsadli bozor) 
raqamli 
Da 
jismoniy 
 
schyotlar 
 

---

 
 
 
- day qilib, bankdan elektron summa olingandan 
ma schyotdan olinishi, schyotga 
i. 
Boshqacha  aytganda,  Mondexning  vazifasi  - 
-  katsiya  funksiyalarini 
tron vositalari bilan almashtirishdir. 
4.16-jadval 
-
tron summalar - 
elektron  naqd  pullardir.  Shu  za
masalasini hal qilish imkonini yaratib beradi. 
-  fondan  foydalanib  amalga 
oshirilganda  mavjud  bank  tarmoqlarining  qimmat  tizimi 
operatsiya  xa-  rajatlari  ancha  kamayadi.  Ammo  infratuzilma  yaratish  uchun  katta  miq-  dordagi 
- magan terminallar va kirish  ruxsat 
beriladigan punktlar bilan jihozlan- 
 
Mondex tizimining afzalliklari 
-  roq.  Bu  yerda  kriptografiya 
sohasidagi ochiq va yopiq kalitli oxirgi ish- lamalardan foydalanilgan. Tizim ikki tomonning elektron 
imzolari  bilan  (mijoz  -  bank  yoki  mijoz  -  mijoz),  mijozning  shaxsiy  imzosi  bilan  hi-  moyalangan. 
 
Ikkinchidan,  unda  turli  protsessing  markazlari  tomonidan  avtori-  zatsiya  talab  etilmaydi.  Bu 
transaksiya qiymatini amalda nolgacha pa- saytiradi. 
Uchinchidan, tizim yuzaga keluvchi barcha ijobiy oqibatlari bilan anonimdir. 
ra
 
 
amalga oshirish imkonini beradi. 
Tizimning  kamchiliklari.  Hozircha  Mondex  tizimi  Internetdan  alo-  hida  rivojlanmoqda.  Ammo 
- 
yetarli darajada ommaviylashishi mumkin. Bunday olib qaraganda Mondex - bu smart kartadir. 
ov tizimlarining reyting baholarini olish usullari