V
- driven
kurinishdagi maydonchalar bir yoki bir necha yirik kompaniyalar tomonidan
tashkil etiladi va kupgina tovar buyuruvchilar kompaniyasini jalb etishga karatilgan. Savdo
maydonchalarining bu konstepstiyasi yirik kompaniyalarning sotib olish jarayonini optimallashtirish,
buyurtmalarni etkazib berish tarmogi va savdo kontaktlarini kengaytirishga bulgan extiyojlari bilan
boglik.
Supplier - driven
kurinishidagi maydonchalar sotuvchilar tomonidan tashkil kilinib, mijozlar
sonini kupaytirishga va xizmat kursatish yoki maxsulotni sotish buyicha xarajatlarni kamaytirishga
karatilgan.
Third - party - driven
kurinishidagi maydonchalar xaridor va sotuvchilarni uchrashtirish
uladigan
jarayonlarda yaxshi muljal oladigan tomonidan tashkil kilinadi. Xdkikatda bunday maydoncha
tuzuvchi sotuvchi va xaridor urtasida uziga xos dallol vazifasini utaydi. Bugungi kunda virtual savdo
maydonchalarini tashkil etishning 3 asosiy kurinishini ajratib kursatish mumkin: katalog, aukstion va
birja.
Katalog zamonaviy axborot tizimini katta kuvvatli kidiruv imkoniyatlarini solishtirish va
maxsulotni bir varakayiga bir necha parametrlar buyicha tanlashni, narxni, keltirib berish muddati,
kafolati, x
kilib beradi. Bu model nisbatan uncha katta bulmagan tovarlar bilan tez -tez oldi - sotdi kiladigan
kuchli sotuvchi va xaridor fragmentastiyalashini tavsiflovchi tarmoklar uchun afzaldir. Agar kupgina
oldi -
xaridorga sotuvchini tanlash uchun kup mayda buyurtmachilar takliflari bilan urganib chikish zarurati
bulganida katalogli model kul keladi va nixoyat, bu modelni talab etarlicha anik bulib narxlar kamdan
- kam uzgarganida kullash yaxshi samara beradi.
Aukstion (kim oshdi savdosi) - narxlar kayd etilmagan, balki oldi - sotdi jarayonida urnatilgandagi
savdo maydonchasi tashkiloti model. Bu model nostandart, uz yunalishidagi yagona yoki sifati tez
buziluvchi maxsulotlar (xizmatlar, tovar) narxini aniklashga uz yondashishlari bulgan kompaniyalar
tomonidan sotib olinganda yoki sotilganida ishlatiladi. Bu guruxga kamyob buyumlar, kapital
uskunalar, tovarlar, avval ishlatilgan, zaxiralar va boshkalar kiradi.
Birja shunday savdo maydonchasiki, u erda narx talab va taklif asosida belgilanadi va buning
natijasida kuchli uzgarishlarga uchrashi mumkin. Bu model tovar va taklifni vaqtinchalik kelishuvini
ishni, bozor
narxini aniqlashni, shu bilan birga ruyxatta olish jarayoni va oldi -sotdi utkazishni talab qiladi. Bu
model keng tarqalgan maxsulotlar uchun maqbul xisoblanadi. Birja modeli talab va taklif notekis
bulgan bozorda uziga jalb etadi. U bozor ishtirokchilari uchun ortiqcha yoki yuqori bulgan talabni
boshqarishga yordam beradi. Shuni xam aytib utamizki, birjalar bir qancha xolatlarda kompaniyalarga
anonim xolda oldi - sotdi qilishga imkon beradi, masalan, ovoza bulish sotuvchi va xaridor tutgan
urnining raqobatbardoshligiga xalaqit berishi mumkin bulgan oblastida u katta axamiyatga ega.
Kupincha virtual savdo maydonchalari bir emas, bir necha tashkilot ishlarining kurib chiqilgan
modellarini baravar ishlatishadi, qachonki, bu xolatlarda mijozlar uzlarining imkoniyatlari darajasida
savdo sxemalarini tanlab olishlari mumkin. Virtual savdo maydonchalarining yana bir xarakteristik
spestifikasi ularning maxsuslashtirilganligidir. U quyidagicha bulishi mumkin:
1
vertikal - biror bir tarmoq yoki maxsulot turiga muljallangan;
2
gorizontal (funkstional) -
- jarayonlarga muljallangan.
B2B sektorda virtual savdo maydonchalari.
Elektron tijoratning bu sektorda yuqorida keltirilgan savdo maydonchalari va ular tashkilot
modellarining deyarli xammasi ishlatiladi.
Tarixan V2V sektordagi savdo maydonchalarining I turi supplier - driven kurinishdagi
maydonchalar xisoblanadi. Ular katalogli modelda tashkil qilingan. Bu savdo maydonchasida korxona
uziga uskuna -jixoz yoki boshqa tovarlar oldi - sotdilarini tugridan - tugri buyurtmachi bilan
dallollarsiz olib borishlari mumkin. Bunday maydonchalardan foydalanuvchi firmaga misol sifatida
Ciseo va Dell Computerni olsak buladi. Bu savdo maydonlari bir sotuvchining kupgina xaridorlar
bilan ishlashi orqali xarakterlanadi.
Oxirgi vaqtlarda V2V sektorida katalogli tizimlar yuq
rivojlanayapti, ular uzida bir
qancha sotuvchilarni, birja va aukstion modellari bilan ishlovchi tizimlarni birlashtiradi. Bunday savdo
maydonchalari vaqtni qisqartirish, yaxshi variantlarni qidirib topish va tanlashda, sotuvchi va
xaridorlar uchun shartnomani amalga oshirishda bir qancha afzalliklar keltirib chiqaradi. Bunda
xaridorlar keng kulamda tanlash, sotuvchilar esa kup sonli xaridorlar bilan muomala qilish
imkoniyatiga ega buladilar. Bu afzalliklar shu tizimdan foydalanuvchilarga proporstional ravishda usib
boradi.
Shuni
utish lozimki, Rossiya savdo maydonidagi V2V sektori bugungi kunda kelishilgan
shartnomalar tartibida ishlovchi savdo - axborot tizimi bulib xisoblanadi. Shartnomalar
usulda tuziladi, chunki xozircha bu tizimlar elektron usul bilan sharnoma tuzishni uzlarida
mujassamlashtirmaganlar.
Bu sektorda 2000 yil uchun Rossiyada izlanishlar olib boruvchi va maslaxatlar beruvchi
kompaniyalar aylanmasi 25 - 45 mln. $ xajmda baxolangan.
Rossiya bozorlarining V2V sektori tarkibidagi savdo maydonchalari V2S sektoridagi chakana
elektron dukonlarga nisbatan
rivojlanmokda. Rossiyadagi elektron savdoning asosiy
muammosi axolining sotib olish imkoniyatini kamligi, Internetga kirishning past darajadaligi, sust
natijali pochta tizimi va rivojlangan onlayn pulli tizimining umuman yukligi xisoblanadi.
Korporativ elektron savdosi kupgina asosiy korxonalar va firmalarning kompyuterlar bilan
va Internetda ishlash imkoniyatiga ega ekanligi, etkazib berish tizimi va tulovlarni
amalga oshirish etarlicha yaxshi yulga kuyilganligi bilan xarakterlanadi.
B2C sektoridagi virtual savdo maydonchalari.
Kriteriyalar
B2B
B2C
Xaridlar
urtacha
summasi
$50 000 - $75 000
$50 - $100
Xarid
narxlari
va
ueullari
Kelishilgan
Uzoq muddatli shartnomalar
Aukstionlar
Kataloglar buyicha
Aeoean kataloglar buyicha
Belgilangan
Bir qiemi aukstionlar
Tulov
Kredit kartalari
Bank utkazmalari (elektron
utkazmalar)
Kredit kartalar
>aror qabul qiluvchi
shaxe
T ashkilotdagi
etruktura
Individual qaror,
oila
ishtirokida
arka
Ogizdan ogizga ogzaki) axborot
Reklama, narx
Kutish extimoli bor, unchalik muxim emae.
Aeoeiy kriteriyalar
Narx
>iymat
Etkazib berish
Sifat
Kuzatib borish
Buyurtma
bajarilishi,
etkazib berish
Uta muxim; etkazib berish
grafigi
kelishilgan
bulishi
kerak.
Bugungi kunda B2C sektoridagi virtual savdo maydonchalarining kuyidagi turlari mavjud:
WEB - vitrinalar;
Elektron dukonlar;
Elektron savdo katorlari;
Savdo - Internet - tizimlari;
Aukstionlar (kim oshdi savdolari).
Bu savdo maydonchalarining Rossiya bozorlaridagi asosiy xususiyatlarini kurib chikamiz:
WEB - vitrinalar - bu aytarli katta bulmagan WEB bulimlaridir. Odatda ular kichik biznes -
kompaniyalar iga tegishlidir. Bu saytlardagi savdo xajmi odatda uncha katta bulmaydi va bir kunda bir
nechtadan to untagacha bulgan savdo ishlarini amalga oshiradi.
WEB - vitrinalarning asosiy komponenti tovarlar va xizmat turlari kayd etilgan kataloglar (prays -
list) xamda xaridorlardan buyurtma tuplash tizimidir. Saytda tuplanadigan barcha buyurtmalar
sotuvchilar kompaniyasining elektron pochta manziliga yuboriladi. Sungra sotuvchi ularni odatiy
biznes - tadbirlarida kurib chikadi. "WEB - vitrinalar shunisi bilan ajralib turadiki, ular Internet -
savdoda rivojlangan boshkaruv tizimiga ega emas. Birok vitrinalarni tashkil etish yuzasidan mavjud
karorlar WEB - katalogga EXSEL -jadvallar va elektron pochtalardangina foydalangan xolda
osonlikcha uzgartirishlar kiritish imkonini beradi. Natijada bu ish maxsus tayyorgarlik talab kilmaydi
va buni menejer WEB -dizayner va programmist yordamisiz xam bajarish mumkin, Shu tufayli bu
kabi tizimlar ishlab chikarish va ekspluatastiyada arzon tushadi. WEB - vitrina tashkil etishning
xozirgi narxi 99-200 $, uni kuzatib borish esa oyiga 50 $ dan tugri keladi.
Elektron dukonlar - bu kichik va urta biznes kompaniyalarining savdo saytlaridir. Ular WEB -
vitrinalarga nisbatan kattarok xajmdagi savdoga muljallangan va shunga yarasha nisbatan
murakkabrok tizimga ega.
Internet- dukon 3 kismdan iborat:
1
virtual savdo zali: u uzida vitrina, katalog, tovarlar ruyxati, buyurtmani xujjatlashtirish tizimi,
dukon va savdo kompaniyasi xakidagi
va boshkalarni mujassamlashtiradi.
2
virtual bloki-Internet dukonning menejerlar ishlaydigan kismi. Shu blok orkali Internet -
dukonni boshkarish amalga oshiriladi,
bazasidan eski tovarlarni uchirib
tashlash yoki bazaga yangi tovarlar xakidagi
kiritish, tovarlar katalogini
konfigurastiyalash, narxini belgilash, tovar narxini chegirish, dilerlar yoki doimiy xaridorlar
uchun turli diskant sxemalar, shuningdek Internet -dukon ombori xolati nazorat kilib turiladi.
Undan tashkari, menejer interfeys boshkaruvi orkali Internet - dukon omborini tuldirish uchun
yangi tovarlar olishga buyruk berish, tovarlar va xaridorlar xakidagi turli statistik
olish imkoniyatiga ega buladi.
3
bazasi-tovarlar, buyurtmalar, xaridorlar xakidagi barcha
tuplanadigan omboridir. Shuningdek, unda Internet - dukonning xamma yunalishlari,
buyurtmalarini olish - sotishni tashkil kiluvchi biznes koidalarning barcha turlari mavjud.
Internet - dukonlar barcha savdo - sxemalaridan foydalanishi mumkin:
tugridan -tugri ombordan savdo kilish; buyurtmalar kabul kilish; tashkilotlar va aloxida
shaxslar bilan savdo kilish; xizmat turlari,
bilan savdo kilish va x.k.
elektron dukonlarning narxi uning xususiyatlari, tashkil etilishi va kuzatib borilishiga
karab, WEB - vitrina baxosidan bir-ikki pogona yukori bulishi mumkin;
elektron savdo katorlari - WEB tarmoklar,
ularda birdaniga bir nechta WEB -
vitrinalar, Internet dukonlar joylashgan, xaridorlarga kulay bulishi uchun dukon va
vitrinalar integrastiyalashgan kataloglar va interfeyslarga ega bulishi mumkin.
Savdo Internet tizimlari (SIT) - elektron tijoratning maxsus tizimlari bulib, yirik savdo
kompaniyalari, korporastiyalar, xolding lar, ishlab chikarish korxonalarining
va maxsulotni
sotish bulimlari mexnat unumdorligini oshirishga xizmat kiladi.
Bu tizim Internet - dukondan uzining avtomatlashtirilgan savdo tizimi bilan bevosita alokasi,
korxona resurslarini boshkara olishi va shu bilan kompaniyalarning tashkil topib bulgan biznes
jarayoni katoriga utgani bilan
ajralib turadi.
Ishlab chikaruvchi SIT tarkibidagi tizimlarni uzining distribyutor va reseller tarmogi orkali,
distribyutor esa, uzining dillerlik tarmogi orkali boshkarishi mumkin.
Maxsuslashtirilgan SIT tarmokdari korporastiyalarni xom ashyo, materiallar va yordamchi
materiallar bilan
uzluksiz tashkil etish maksadida yirik ishlab chikarish korxonalari va
korporastiyalar, xoldinglar tomonidan katta talabga ega.
Aukstion - WEB-sayt, bunda istagan talablar xoxlagan tovarni uzi belgilangan boshlangich narx
orkali sotuvga kuyishi mumkin. Belgilangan muddat tugagach, sotuvchi shu tovar uchun eng yukori
narx taklif etgan xaridor bilan boglanishi va
tarzdagi savdo - sotik ishini amalga oshirishi
mumkin.
Shunday kilib, muxtaram tinglovchi, biz bu bobda sizlarga bir nechta soddalashtirilgan, ammo
Elektron tijorat xakida amalda kullash uchun imkon kadar etarli
berdik.
Do'stlaringiz bilan baham: |