Magazin uchun qulayliklar:
– Elektron magazin tizimida ro‘yxatga olingan xaridorlar uchun qilingan xaridlar uchun to‘lash kafolatlanadi hamda shartnomalar hujjatlashtirilishi tufayli to‘lashni asossiz ravishda rad etish ehtimoli yo‘qoladi. Tizim ishtirokchilari orasida yalpi axborot almashinuvi Internet tarmog‘i orqali amalga oshiriladi. Shuningdek, tizim ishtirokchilariga hisob raqam –kassa xizmatlarini ko‘rsatish bo‘yicha an’anaviy bank xizmatlari taqdim etiladi.
ASSIST to‘lov serveri orqali kredit kartali yordamida to‘lash tartibi:
ASSIST to‘lov serveri Cyber Plat tizimining back-office bilan o‘zaro aloqa qiladi. Server «Reksoft» (Sankt-Peterburg) hamda «Platina» banki mutaxassislari tomonidan yaratilgan.
ASSIST to‘lov serveriga ulangan elektron magazinlar to‘lov uchun O‘zbekiston va xorijiy banklar tomonidan chiqarilgan VISA, EuroCard, Master Card, JCB, Diners Club, American Express plastik kartochkalarini qabul qilishi mumkin, bunda mazkur kartochkalar egalarini tizimda ro‘yxatga olmagan holda hamda qo‘shimcha dasturiy ta’minotni ishga tushirmagan holda yuqoridagi operatsiya amalga oshiriladi. Elektron Magazinning ASSIST to‘lov serveriga ulanishi mazkur serverning saytida ro‘yxatdan o‘tish orqali amalga oshiriladi. Ruxsatsiz kirishdan himoya qilishning mohiyati.
Uzatilayotgan axborotlar tizim ishtirokchilari tomonidan raqamli imzolar bilan imzolanadi. Bu esa hujjatlar mazmuniga qalloblik bilan o‘zgartirishlar kiritilish imkoniyatini bartaraf etadi yoki muhim darajada cheklaydi. 512 Bit uzunlikdagi kalitni ochiq taqsimlash bilan birgalikda, kriptografik o‘zgartirishning assimetrik (notekis) algoritmi qo‘llaniladi. Bunday uzunlikdagi kalit uchun imzoni qalbakilashtirish umuman mumkin emas, chunki begona shaxslar tomonidan rasshifrovka qilish, ya’ni shifr bilan yozilganlarni o‘qish uchun katta hisoblash resurslarini jalb qilish talab etiladi.
To‘lov topshiriqnomalarini rasmiylashtirish tartibi. Cyber Plat tizimi mijozlari bevosita Internet orqali to‘lov topshiriqnomalarini to‘ldirishlari mumkin, bu esa bank o‘tkazmalarini O‘zbekistonning istalgan bankidagi istalgan hisobraqamiga bank o‘tkazmalarini amalga oshirish imkonini beradi.
Cyber Plat serveridan (http://www.cyberplat.uz, http://www.cyberplat.ru) foydalanuvchi mijozlar oldindan ro‘yxatdan o‘tishlari lozim. Mijozlarni ro‘yxatga olish, shuningdek, mijoz joyida (bepul taqdim etiladigan) maxsus dasturiy ta’minotni ishlatishi to‘lovlarning yuqori darajadagi xavfsizligini ta’minlaydi.
Cyber Plat “Platina” bankida ochilgan hisobraqam bilan birga, plastik kartochka orqali to‘lovlar amalga oshirish imkonini beradi. Bunda mijoz Xalqaro to‘lov tizimlari a’zosi bo‘lgan har qanday bank tomonidan berilgan kartochkadan foydalanishi mumkin. O‘z mohiyatiga ko‘ra, Cyber Plat ko‘rinishidagi to‘lov tizimini aks ettirib, unda ishtirokchilar o‘rtasida ishonchli va xavfsiz pul o‘tkazishlar samarali amalga oshirishi mumkin. Uning bu xususiyati to‘lovlar miqdori juda katta bo‘lgan korporativ o‘zaro to‘lovlar uchun juda qo‘l keladi (biznes-biznes modeli).
Hozirgi kunda Cyber Plat tizimida tovar va xizmatlar:
“Platina” bankida xaridor uchun ochilgan hisobraqamdan;
Har bir bank-emitentning bank kredit kartochkasidan to‘lovlar ko‘zda tutiladi
Cyber Plat tizimidagi to‘lov xaridorning “Platina” bankidagi hisobraqamidagi qoldiq yoki bank emitentining karta hisobraqamidagi summadan oshib ketmasa, operatsiya amalga oshiriladi. Xaridor “Platina” bankidagi hisobraqamini quyidagicha to‘ldiradi:
Qo‘shimcha ofis kassasi orqali, badal ko‘rinishidagi naqd pul bilan;
Har qanday biznes banki orqali naqd pulsiz o‘tkazmalar bilan.
Biznes banki orqali o‘tkazilgan mablag‘ to‘g‘risidagi xabarnomani xaridor tomonidan shartli ravishda “Dasturiy ta’minot” deyiluvchi vosita orqali chop qilish mumkin. Xabarnomada bank va xaridorning barcha zaruriy rekvizitlari aks etadi. Xaridor faqat o‘tkazma summasini kiritadi xolos.
Bank plastik kartochkalaridan foydalaniladigan to‘lovlarda mablag‘lar bank-emitentdagi karta hisob raqamidan olinadi. Bu hisob raqamni to‘ldirish tegishli to‘lov karta tizimi qoidalariga ko‘ra amalga oshiriladi. Kartochka operatsiyalarida mumkin bo‘lgan qallobliklardan himoyalanish maqsadida, tizimga qo‘shimcha cheklashlar kiritilgan.
Xaridor Bankda, o‘z hisob-raqamidagi yoki joriy to‘lov limitidagi mablag‘larni nazorat qilishi mumkin va bunda u “Platina” bankidan hisob raqam holati bo‘yicha yoki bank kredit kartochkasidan foydalanish davomida amalga oshirilgan tranzaktsiyalar haqida ko‘chirma olishi mumkin.
“Platina” bankida hisob raqam ochishdagi CyberPlat to‘lov tizimining ishlash texnologiyasi:
To‘lovning va xaridning onlaynda amalga oshirilishi.
Xaridor Internet orqali magazinning veb serveriga ulanadi, tovarlar to‘plamini shakllantiradi va hisobraqamdan olish to‘g‘risida magazinga so‘rovnoma jo‘natadi.
Magazin xaridorning so‘rovnomasiga ko‘ra unga tovar (xizmat) nomi, narxi, magazin kodi, operatsiya sodir bo‘lgan vaqt va kuni ko‘rsatilgan elektron raqamli imzo(ERI) bilan imzolangan hisob jo‘natadi. Fuqarolik-huquqiy nuqtai nazaridan bu hisob shartnoma tuzish uchun taklif hisoblanadi(oferta). Dunyoda Elektron raqamli imzo(ERI) haqida qonun qabul qilgan birinchi mamlakat Germaniya bo‘lib, 1997 Evropa davlatlari qonunchiligi asosida “Elektron raqamli imzo” to‘g‘risidagi qonun imzolangan. AQShda 2000 yil 1 oktyabrda “Global va milliy biznesda elektron imzo” to‘g‘risidagi Qonun imzolangan.
Xaridor unga kelgan hisobni o‘z ERI si bilan imzolab, qabulni amalga oshirgan holda uni magazinga qaytarib jo‘natadi. Shartnoma xaridor imzolagan paytdan boshlab kuchga kiradi. Tizimda xaridor tomonidan imzolangan hisob chekka aylanadi.
Ikki tomonlama ERI bilan imzolangan chek (ya’ni magazin va xaridor tomonidan) Magazin tomonidan, kuchga kiritish uchun Bankka jo‘natiladi.
Bank imzolangan chekni qayta ishlaydi: Magazin va xaridorning tizimlarida uning mavjudligini tekshiradi, ikkala tomonnining ERI larini tekshiradi, ularning hisobraqamlaridagi qoldiq va limitlarni tekshirib chiqadi. Tekshiruv natijasida to‘lovni o‘tkazish yoki o‘tkazmaslik haqidagi qaror shakllanadi.
To‘lovga ruxsat olinganda bank pul mablag‘larni Xaridorning hisob raqamidan Magazin hisob raqamiga o‘tkazish bilan birga Magazinga xizmat ko‘rsatishga (tovar berishga) ruxsat beradi, Magazin esa ushbu xizmatni ko‘rsatadi (tovar beradi).
To‘lov taqiqlangan holda bank Magazinga to‘lovni qaytarish haqida xabar beradi, Xaridorga esa to‘lovning qaytarilishi asoslanadi. Xaridor xarid qilish jarayonini to‘la-to‘kis nazorat qiladi. Amalga oshirilgan kelishuvni tasdiqlovchi hujjat sifatida har bir tomonda yuridik kuchga ega bo‘lgan elektron-raqam usulida imzolangan cheklar qoladi.
