1-мавзу: электр машиналари фанига кириш, фаннинг предмети ва услублари

Асосий тенгламалари ва вектор диаграммалар.
СГ юксиз ишлаганда унинг ташқи клеммаларидаги кучланиш статор чулға-
мида ҳосил бўлган ЭЮК га тенг бўлади. Агарда СГ га юклама уланган бўлса,
якорь реакция тарқоқ магнит оқими таъсиридан ва статордаги кучланиш паса-йиши натижасида клеммалардаги кучланиш ЭЮК дан кичик бўлади.
Қуйида ноаён ва аён қутбли СГ ларда ҳосил бўладиган ЭЮК ларни кўриб ўтамиз.
Ноаён қутбли СГ якорь чулғамида ҳосил бўладиган ЭЮК лар тар-кибига қуйидагилар киради:
1) асосий магнит оқим Ф₀ ҳосил қилган ЭЮК Е₀.
2) якор чулғамининг МЮК F_а якорнинг магнит оқими Ф_а ни вужудга келтиради. Бу оқим, ўз навбатида, якорь чулғамида ўзиндукция ЭЮК Е_а ни ҳосил қилади:
, (19.6)
бу ерда х_а – якорь чулғамининг индуктив қаршилиги;
3) тарқоқ магнит оқими Ф_1 ҳосил қилган ЭЮК Е_1:
, (19.7)
бунда х_1 – якорь чулғамининг тарқоқ индуктив қаршилиги;
4) Ф_а ва Ф_1 магнит оқимлари якорь токи томонидан ҳосил қилингани туфайли х_а ва х_1 индуктив қаршиликларни қўшиш мумкин: х_а  х_1  х_s (бу ерда: х_s – ноаён қутбли СМ нинг синхрон индуктив қаршилиги ёки тўла индуктив қаршилик дейилади). У ҳолда
. (19.8)
5) Статор чулғами актив қаршилигида кучланиш пасайиши:
. (19.9)
Ноаён қутбли СГ нинг кучланиши юқоридаги ЭЮК ларнинг вектор йиғиндисидан иборат бўлади:

ёки
. (19.10)
СМ ларнинг турли хил иш режимларини таҳлил қилишда вектор диаг-
раммаларидан кенг фойдаланилади.
Вектор диаграммани иккита йўл билан қуриш мумкин.
СГ нинг магнит тўйиниши ҳисобга олинмаган ҳол учун вектор диаграм-
мани қуришда қуйидаги катталиклар, яъни:
1) юксиз ишлашдаги ЭЮК Е₀ нинг қиймати;
2) юклама токи I₁ нинг қиймати ва бу вектор билан ЭЮК Е₀ лар орасидаги силжиш бурчаги – ;
3) статор фазавий чулғамининг синхрон реактив х_s ва актив r₁ қаршилик-лари маълум бўлганда кучланиш U₁ ни аниқлаш.
СГ нинг магнит тўйиниши ҳисобга олинган ҳол учун вектор диаграм-мани қуришда эса юқоридагиларга қўшимча ҳолда статор чулғамининг ўрамлар сони w₁ ва машинанинг юксиз ишлаш тавсифси ҳам маълум бўлиши керак.