1-mavzu: din madaniyat fenomeni reja

Vedalar. Eramizdan avvalgi 2-ming yilliklar o‘rtalarida Hindistonga SHimoldan erlik aholidan tillari va ranglari farq qilgan xalqlar kirib kela boshladilar. Ular Evropa tillariga o‘xshash bo‘lgan sanskrit tilida gaplashar edilar, o‘zlarini esa oriylar (aslzodalar) deb atar edilar. Ular o‘zlari bilan muqaddas yozuvlarini ham olib keldilar. Ular Vedalar (sanskr. tilida - Bashorat) edi. Uning tarkibiga turli davrlarda yozilgan bir necha kitoblar kirgan bo‘lib, ular ibodat, marosimlar, falsafiy ta’limotlar, tarixiy axborotlarni o‘z ichiga olgan edi. Vedalarning boshqa muqaddas (mas. Bibliya) yozuvlardan farqli tomoni shunda ediki, ular nihoyasiga etkazilmagan va oxiri ochiq edi. Unga keyingi ruhoniylar tomonidan ham qo‘shimchalar qo‘shish imkoni bor edi. SHuning uchun keyinchalik bu yozuvlar juda ham kengayib ketdi. Vedalarda 33 ta, ba’zi manbalarga ko‘ra 333 yoki 3339 ta afsonaviy xudolar haqida madhiyalar bitilgan. Bu xudolarning eng mashhurlari - Indra, Varuna, Mitra, Dyaus, Adita, Agnyu, Vishnu, Krishna.
Hinduiylik dini ana shunday dinlardan biri hisoblanadi. Milodning birinchi ming yilligi o‘rtalarida vujudga kelgan hinduiylikda Brahma, Vishnu, SHiva, Indra va Agni kabi xudolar mavjud. Olam va undagi mavjudotlarni bosh xudo Brahma yaratgan deb hisoblasalarda, hinduiylar asosan Vishnu va SHivaga sig‘inadilar. Bu dinning muqaddas kitobi - «Veda» («Bilish») deb ataladi.
Din ta’limotiga binoan insonlar to‘rt tabaqa, ya’ni kastalarga bo‘lingan. Ular qatoriga oliy kasta hisoblanuvchi braxmanlar (ruhoniylar), kshatriylar (harbiylar va qabilalar boshliqlari), vayshiylar (dehqonlar, hunarmandlar va savdogarlar) hamda eng past kasta hisoblanadigan shudralar kiradi. Hinduiylikni qabul qilmoqchi bo‘lganlarga qo‘yiladigan birinchi va asosiy shart ana shu kasta tuzumini tan olish hisoblanadi.
Hozirda ushbu dinga 800 millionga yaqin hindlar sig‘inadi va e’tiqod qiluvchilar soni jihatidan jahonda uchinchi o‘rinda turadi. Ushbu din asosan, Hindistonda tarqalgan bo‘lsa-da, bugungi kunda unga e’tiqod qiluvchilarning yirik jamoalari Bangladesh, Indoneziya, SHri Lanka, Pokiston, Malayziya, AQSH, Butan kabi davlatlarda ham mavjudligini ta’kidlash zarur.