1 Мавзу: «Бозор инфратузилмаси иктисодиёти» фанининг предмети ва вазифалари

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1. 
Talab qilinayotgan lizing obyekti va sotuvchini aniqlash. 
2. 
Lizing kompaniyasiga arizaning berilishi. 
3. 
Lizing kompaniyasining bankga qarz so‘rab murojaat qilishi. 
 
6 
7 
10    4   3 
2 
 
5
 
 
9
 
 
8
 
 
Sotuvchi
 
 
Lizing oluvchi 
 
 
Sug‟urta kompaniyasi 
 
1 
 
Kreditor
 
 
Lizing beruvchi 
 

---

4. 
Qarz (kredit) shartnomasining imzolanishi. 
5. 
Lizing shartnomasining imzolanishi. 
6. 
Lizing obyekti uchun to‘lovlarni amalga oshirish. 
7. 
Sotuvchi tomonidan lizing obyektining bevosita lizing oluvchiga yetkazib berilishi. 
8. 
Tomonlar kelishuviga asosan lizing obyektini sug‘urtalash. 
9. 
Lizing to‘lovlarini amalga oshirish. 
 
 
3.3-rasm. Qo‗shimcha mablag‗larni jalb qilish asosida o‗tkaziladigan lizing operatsiyasining 
sxemasi 
 
Qo‗shimcha  lizing  -  Sublizing  (sub-lease).  Ko‗pincha  lizing  to‗g‗ridan-to‗g‗ri  emas, 
balki,  vositachilar  yordamida  amalga  oshiriladi.  Sxema  bo‗yicha  bu  quyidagicha  bo‗ladi:  
odatda,  asosiy  lizing  beruvchi,  vositachi,  hamda  mavjud  lizing  kompaniyasi  orqali  uskunalarni 
lizing  oluvchiga  ijaraga  beradi.  Vositachi  to‗lovga  qobiliyatsiz  bo‗lganda  yoki  u  bankrotga 
uchragan  taqdirda,  lizing  to‗lovlari  asosiy  lizing  beruvchiga  to‗lanishi  lozimligi  shartnomada 
belgilab qo‗yiladi. Bu kabi bitimlar «sublizing» nomini olgan. 
Ushbu sxema lizing oluvchi va lizing beruvchilar turli hududlarda joylashgan hollarda 
qo‗llanilishi mumkin. Chunki uskunalarning ishlatilishi ustidan nazorat olib borish, to‗lovlarning 
o‗z  vaqtida  bajarilishini  kuzatish,  yuzaga  kelgan  muammolarni  bartaraf  etish  kabi  masalalarni 
hal etish mahalliy lizing kompaniyasi uchun qulayroqdir.  
Vositachi  ishtirokidagi  ko‗pgina  lizing  operatsiyalari,  qo‗shimcha  lizing  (sublizing) 
sxemasi asosida amalga oshiriladi (3.4-rasm). 
Asosiy  lizing  beruvchi  lizing  to‗lovlarini  olishda  imtiyozli  huquqlarga  ega  bo‗ladi. 
Shartnoma shartlariga binoan uchinchi shaxs bankrotlikka uchrasa, asosiy lizing to‗lovlari lizing 
beruvchiga to‗lanadi. Bu xil operatsiyalar sublizing deb yuritiladi. Bundan tashqari, «sublizing» 
sxemasidan  xolding,  kontsernlarga  kiruvchi  tashkilotlarning  qayta  texnik  qurollanishi  borasida 
ham  foydalanish  mumkin.  Ko‗pincha  bosh  korxonalar  o‗zlarining  sho‗‘ba  korxonalarini 
uskunalar  sotib  olish  uchun  ajratiladigan  pul  mablag‗laridan  to‗g‗ri  foydalana  olishiga  to‗la 
ishonch  hosil  qilmasliklari  mumkin  va  shu  sababdan,  ularni  bevosita  moliyalashtirishni 
istamaydilar.  Bunda  bosh  korxona  sho‗‘ba  korxonalarining  arizalariga  binoan  kerakli 
uskunalarni sotib olib, buyurtmachilarga yetkazib berish maqsadida lizing kompaniyasini tashkil 
etadi. Kelajakda u lizing to‗lovlarini o‗z vaqtida to‗lanishini nazorat qilib turadi, ularni to‗plab, 
asosiy  lizing  beruvchiga  yetkazilishini  ta‘minlaydi,  uskunalarning  to‗g‗ri  ishlatilishi  ustidan 
nazorat o‗rnatadi, kelishuvda belgilangan bo‗lsa, texnik xizmatlar ham ko‗rsatadi.