1-mavzu: Birjalarning iqtisodiy mohiyati

10. Ochiq birja savdolari
o'tkazish uchun birja yig'ilishlarini tashkil etish, aynan:
• birja savdolarini tashkil etish
• birja savdosi qoidalarini ishlab chiqish 
• savdoni moddiy-texnik ta'minlash
• birjaning malakaviy apparati. 
Savdoni tashkil qilish uchun birja, avvalo, ochiq birja savdosi o'tkazadigan ko'p sonli 
sotuvchi va xaridorlarni sig'dira oladigan, yaxshi jihoщlangan bozor joyiga (birja zaliga) ega 
bo'lishi lozim. zamonaviy elektron aloqa vositalaridan foydalanish savdo qilayotganlarning zalda 
shaxsan albatta ishtirok etishini talab qilmaydi, balki savdoni elektron kompyuter terminallari 
orqali amalga oshirish imkonini beradi. Biroq bu holatda ham birja yuqori samarali elektron savdo 
tizimini ta'minlashi ko'zda tutilgan. Savdoning moddiy-texnik ta'minoti birja zalini savdo 
qatnashchilari uchun ish o'rinlari bilan jihozlash, kompyuter ta'minoti va hokazolarni qamrab 
oladi.
11. Birja shartnomalarini ishlab chiqish, u quyidagilarni qamrab oladi: • birja savdolarining 
sifat tavsifnomalariga talabni standartlashtirish • tovarlar partiyasi hajmini standartlashtirish • birja 
bitimlari bo'yicha hisob-kitoblarga talablarni ishlab chiqish. Birja savdolariga qo'yiladigan 
tovarlarga nisbatan birja qattiq talablar belgilaydi. Bu talablar asosida birja standartlari ishlab 
chiqiladi va tovar birjalarida ishlab chiqaruvchilar va iste'molchilar tomonidan hisobga olinadi.
12. Bitimlar bajarilishini kafolatlash kliring va hisob-kitob birja tizimlari vositasida 
erishiladi. Buning uchun birja savdo qatnashchilarning bir-biriga talablari va majburiyatlarini 
hisobga olish yo'li bilan naqd pulsiz hisob-kitob tizimidan foydalanadi, shuningdek, ularning ijro 
etilishini tashkillashtiradi.

---

13. Birjaning axborot faoliyati. Birjaning eng muhim funktsiyasi birja narxlarini to'plash 
va ro'yxatga olish, ularni umumlashtirish e'lon qilish, mijozlarga, boshqa turli manfaatdor 
tashkilotlarga, xalqaro bozorga namuna bo'yicha tovarlar mavjudligi haqida axborot taqdim etish, 
uni gazeta, jurnal, axborot agentliklarida chop etish.