1-mavzu: Birjalarning iqtisodiy mohiyati

5.4. Birja funktsiyalari
Birjaning quyidagi asosiy funktsiyalari ajratib ko'rsatiladi:
1.
 
Birja mexanizmi yordamida xomashyo bozorini tashkil qilish:
Avvalo, birja bozorda undan foydalanish bilan to'g'ridan-to'g'ri bog'liq bo'lmagan talabni 
ta'minlaydi. Birja talabi va taklifini birja vakillari – birja chayqovchilari amalga oshiradi. Birja 
savdosi mavjud narxlarda na taqchillik, na tovarning omborda to'planib qolishi ro'y bermaydigan 
imkoniyatni ta'minlaydi;
Birjada tovarning o'zim emas, unga mulk maqomi yoki tovarni etkazib berish uchun 
shartnoma muomalada bo'ladi. Zamonaviy tovar birjasi bu real tovar ta'minoti kichik miqdorda 
bo'lgan holda tovarni etkazib berish shartnomalari bozoridir. Birja, tovarlar katta hajmini 
harakatini bog'lab o'tirmasdan, talab va taklifni tenglashtiradi;
2.Birja narxlarini aniqlash va tartibga solish.
Birja birja tovarlarining barcha turlari narxini aniqlash va tartibga solishda ishtirok etadi, 
birjada talab va taklifning mujassamlashuvi, katta sonli bitimlar tuzilishi bozordan tashqari 
omillarning narxga ta'sir etishiga yo'l qo'ymaydi, uni real talab va taklifga maksimal darajada 
yaqinlashtiradi. Birja narxi birjaning muhim funktsiyasi sifatida ko'rib chiqiladigan kotirovka 
jarayonida aniqlanadi. Kotirovka deganda birjada har bir ish kunida narxlarni qayd qilish, qimmatli 
qog'ozlar yoki valyuta kursini, birja tovarlari narxini ro'yxatga olish tushuniladi.
Narx kotirovkasi bu birja narxlarini birja qoidalari bo'yicha ro'yxatga olish va e'lon 
qilishdir. Bu funktsiya batafsilroq quyida ko'rib chiqiladi.
Bundan bozorni tashkil qilishning tarkibiy qismlaridan yana biri – narx barqarorlashuvi 
ko'rinib turadi:
Real talab va real taklifning mos kelmasligi tufayli vujudga kelgan narx tebranishlari 
moslashuvchanligi past bo'lib, darhol qondirilmasdan, narx keskin tebranishlariga aylanish 
qobiliyatiga ega. Birja chayqovi narxni oshirish emas, ularni barqarorlashtirish mexanizmi;

---

Narxni barqarorlashtirishning muhim omili bitim tuzishning ochiqligi, birja kuni boshida 
va oxirida narxning ommaviy belgilanishi (birja kotirovkasi), kunlik narx tebranishining birja 
qoidalari o'rnatilgan chegaralar bilan cheklanishi. Birjaning axborot faoliyati shu bilan bog'liq.