1-Mavzu. Axborotlarni kompyuter xotirasida tasvirlanishi Reja

1.6.Ovozli ma’lumotlarni kompyuter xotirasida tasvirlanishi. 
Fiziki kursidan 
ma‘lumki, havo zarralarining ma‘lum bir amplitudada tebranishi tovushlarni hosil qiladi.
Tovushlar analogli ko‘rinishda uzluksiz o‘zgaruvchi amplituda va chastotali 
to‘lqinlar tarzida ifodalanadi. Bu tovushlarni bir xil vaqt oraliqlarida o‘lchab, ma‘lum bir 
diapazondagi raqamlar yordamida diskret shakli hosil qilinadi. Bundayo metodni 
impul‘sli-kodli modullashtirish PCM (Pulse Code Modulation) deb ataladi.
Uzluksiz tovush to‘lqinlarini turli amplitudadagi ovoz impul‘slariga aylantirish 
komp‘yuterning tovush platasidagi analogli-raqamli almashtirgich qurilmasi orqali amalga 
oshiriladi. Zamonaviy komp‘yuterlar 16-bitli ovoz kartalriga ega bo‘lib, turli balandlikdagi 
65536 tovushlarni qayd etishga mo‘ljallangan. Bu esa tovushlarni 16 bit yordamida ikkilik 
sanoq sistemasida ifodalash imkonini beradi.
Tovushlar sifati vaqt birligida signallarni qayd etish chastotasiga bog‘liq bo‘ladi. Bu 
miqdor 8 dan 48 kGts gacha bo‘lishi mumkin.
Misol:
―Kodlash chuqurligi‖ 16 bit, diskretlash chastotasi 48 kGts bo‘lgan va 1 
minut davomida eshitish mumkin bo‘lgan yuqori sifatli stereoaudiofaylning hajmini 
aniqlang.
Yechish: 1 sekundli tovush faylining hajmi
16 bit 

48 000 

2 = 1 536 000 bit = 187,5 Kbayt 
Demak, 1 minutli tovushli ma‘lumotning hajmi
187,5 Kbayt/s 

60 s = 11 Mbayt ga teng bo‘ladi.
 
TAKRORLASH UCHUN SAVOL VA TOPSHIRIQLAR 
 
1. 1 bit ma‘lumot nima?
2. Ma‘lumotlarning qanday o‘lchov birliklarini bilasiz?
3. Sonli ma‘lumotlarni qanday usulda komp‘yuter xotirasiga yoziladi? 
4. Matnlar komp‘yuter xotirasida qanday kodlanadi? 
5. Grafik ma‘lumotlarni kodlash qanday usulda amalga oshiriladi?

---

6 
6. Tovushli ma‘lumotlarni kodlash asosini izoxlang.
7. Quyidagi ma‘lumotlar komp‘yuter xotirasida qanday ifodalanadi:
a) 123 b) 23.45 v) -12.345 
g) Stop d) Computer e) Paskal tili 
j) ―Kodlash chuqurligi‖ 1) 16 bit va 8 kGts ; 2) 16 bit va 24 kGts bo‘lgan 1 minutli 
monoaudiofayl hajmini aniqlang.
z) Yuqori sifatli 10 sekundli audiofayl hajmi 940 Kbayt bo‘lsa, tovShu isftaini aniqlang.
i) 16 bit yordamida kodlangan, diskretlash chastotasi 32 kGts bo‘lgan monoaudiofaylning 
hajmi 700 Kbayt bo‘lsa, bu ma‘lumotni qancha vaqt mobaynida eshitish mumkin?