1-Mavzu. Axborotlarni kompyuter xotirasida tasvirlanishi Reja

 
1.3.Haqiqiy 
son ko’rinishdagi ma’lumotlarni kompyuter xotirasida 
tasvirlanishi.
Kompyuter xotirasida haqiqiy sonlarni tasvirlash usuli boshqacharoq. 
Suzuvchi nuqtali haqiqiy sonlarni kompyuter xotirasida tasvirlanishini ko‘rib chiqaylik. 
Ixtiyoriy haqiqiy sonni M∙10
p 
ko‘rinishda yozish mumkin, bu yerda, M - sonni 
mantis-sasi 
(1≤M<10) 
va 
p- 
esa 
sonni 
tartibi( 
butun 
son) 
deyiladi. 
Masalan,120100000=1,201∙10
8
. 10 li sanoq sistemasida sonlarni har bir raqamini o‘rni
qo‘shni xonadaga raqam o‘rnidan 10 ni darajasiga boqliq holda farqlanadi. Shuning uchun 
sonni 10 ga ko‘paytirish deganda, sondagi vergulni o‘ngga bir pozisiya surish, 10 ga 
bo‘lish deganda esa vergulni chapga bir pozisiya surish tushuniladi. Yuqoridagi misolni 
quyidagicha davom ettirish mumkin: 
120100000=1,201∙10
8
=0,1201∙10
9
=12,01∙10
7
…. 
Kompyuterlarda haqiqiy sonlarni suzuvchi nuqtali ko‘rinishda ifodalashda, 
maksimal aniqlikga erishish sonni mantissasi 1
10
≤M<2
10
oraliqda bo‘lishi kerak. Bundan 
ko‘rinib turibdiki, 2 li sanoq sistemasida haqiqiy sonlarni ifodalashda suzuvchi vergul 
fiksirlangan bo‘ladi, yani vergul birinchi raqamdan(0 yoki 1 dan) keyin keladi. 
Kompyuterlarda haqiqiy sonlarni suzuvchi nuqtali ko‘rinishda tasvirlash uchun
ularga ajratilgan joy uch qismdan iborat bo‘ladi. 1-qismda sonni ishorasi uchun bir katak
joy, 2-qismda sonni tartibi uchun joy(nechta kataklilgi sonni turiga bog‘liq), 3-qismda 
sonni mantissasi uchun joy ajratiladi.
Double turiga tegishli haqiqiy sonlarni kompyuter xotirasida qanday joylashishini 
ko‘rib chiqaylik. Yuqoridagi jadvaldan ko‘rinib turibdiki, bu turdagi haqiqiy sonlar uchun 
xotiradan 2 bayt joy ajratiladi. Joylarni qismlarga bo‘linishi quyidagicha: 
Ishora 
Aralash tartib
Mantissa 
63 62 52 51 0 
Son tartibini xotirada saqlash uchun uning o‘nli sanoq sistemasidagi tartibiga 
surilish miqdori qo‘shiladi. Masalan, Double tipidagi son uchun tartib 11 bitni egallaydi va 
diapazoni 
1023
2

dan 
1023
2
gacha bo‘ladi.
Shunday qilib, haqiqiy sonlar komp‘yuter xotirasida quyidagi algoritm asosida 
ifodalanadi:
1) son modulini ikkilik sanoq sistemasiga o‘tkaziladi:
2) hosil qilingan son normallashtiriladi, ya‘ni 
p
m
2

ko‘rinishida yoziladi. Bu erda 
m
-
mantissa bo‘lib, butun qismi 1
2
ga teng. 
p
— o‘nli sanoq sistemasida yozilgan tartib.
3) tartibga surilish miqdori qo‘shiladi va hosil qilingan son ikkilik sanoq sistemasiga 
o‘tkaziladi; 

---

4 
4) ishorasini e‘tiborga olib, sonning komp‘yuter xotirasidagi ko‘rinishi yoziladi.