1-mavzu: Asalari tanasining ichki tuzilishi mavzusidagi laboratoriya ishining (2 soat) pasport I asalari bosh qismi

4-rasm. Ishchi asalari xartumchasining yoyilgan holatdagi ko‘rinishi.
1-pastki jag‘, 1a-pastki jag‘ning tashqi to‘sqichi, 2-xartumcha tutashadigan qism, 3-manglay ostki qismining asosi, 4-manglay, 5-pastki labning sezgichlari, 6-tilcha, 7-tilchaning qoshiqchasi.
Ona asalarilarda yuqori jag‘ning qirralari o‘tkir bo‘lib, unda ichki tishchalar joylashgan. Bu tishchalar yordamida ona asalari onadondan chiqish paytida, onadan og‘zidagi mum qopqoqchalari ulardagi mumni kemirishda foydalanadi. Erkak asalarida esa yuqori jag‘ qirralari yaxshi rivojlangan va tukchalar bilan qoplangan. Ishchi asalarilar jag‘ining uchi biroz to‘mtoq bo‘lib, qoshiqsimon shaklda, chuqurchasi bor, ya’ni jag‘i bajaradigan vazifasiga mos bo‘ladi.
Ishchi asalarilarning yuqori jag‘lariga kuchli muskullar birikkan. Ana shu muskullr yordamida, ular uyadagi katakchalarning mum qopqoqchalarini teshadi, mum zarrachalarini to‘playdi, o‘simliklar gulidagi changdonlarini teshib kemiradi va gulchangni yig‘adi, daraxtlar po‘stlog‘ini kemirish, arixonadagi uchish tuynukchalarining oldini kemirib, kengaytiradilar hamda begona asalarilarni ushlab oladi va uyadagi axlatlarni tashqariga chiqarib tashlaydi va hokazo.


5-rasm Asalari xartumchasidagi til uchidagi qoshiqchasi
Asalarining pastki jag‘i juft bo‘ladi, ularning har biri shildiroq (podveska) deb ataladigan asosiy bo‘g‘indan, ustunchadan va pichoq tig‘iga o‘xshash parrakdan tuzilgan.
Pastki labi toq bo‘lib, iyak asosidan, iyakning o‘zi esa kurakchali tildan tashkil topgan. Iyakning uchidan to‘rt bo‘g‘inli ikkita, qisib oladigan changal va ikkita til osti bezlaridan boshlanadi. Asalarining pastki jag‘lari va lablari birlashib xartumchani hosil qiladi. Natijada jag‘ paypaslagichlari, pastki labning tashqi chaynov yaproqchalari deyarli yo‘qolib ketgan, lablari juda cho‘zilgan ichki qismi esa juda qo‘shilib ketib yakka tilchaga aylangan.
Shildiroqning harakati tufayli asalari xartumi harakatlanadi. Xartumning asosiy vazifasi qo‘yidagilardan iborat; suyuq oziqani so‘rishda pastki jag‘lar va pastki lab mo‘yi tilchaga yopishadi va naycha hosil qiladi. Bu naycha ichida tilcha nasos porsheni kabi tebranma harakatlanadi, natijada suyuqlik yuqoriga, ya’ni xartumning asosigacha yetadi.
Keyinchalik oziqa halqumning so‘rish harakati bilan hazm qilish kanaliga o‘tkaziladi.