|
10 ichida sanash.
Ikki to‘plamdagi elementlarni solishtirish asosida ikkinchi
beshlik sonini hosil qilishi va 10 gacha sanashni o‘rgatish uchun o‘rta guruhda
birinchi beshlik sonini hosil qilish namoyish etiladi.
O‘rta guruhda bo‘lganidek, har bir kelgusi son qanday hosil qilinishini
ko‘rsatish uchun bundan oldingi son qanday hosil qilinganini takror ko‘rsatish
lozim. Shunday qilib, hamma vaqt 3 tadan kam bo‘lmagan ketma-ket sonlar
taqqoslab ko‘riladi. Bolalar ko‘pincha 7 va 8 sonlarini adashtiradilar, bu o‘z
navbatida 7 va 8 elementlardan iborat to‘plamlarni taqqoslash bo‘yicha juda ko‘p
mashq qilishni taqozo etadi.
Тurli o‘lchovda yoki turli maydonni
egallovchi
predmetlar
to‘plamini
taqqoslash ko‘nikmasi sanoq ahamiyatini
va taqqoslanadigan ikki to‘plamlar
elementlarini bittalab solishtirishda aniqlash usullarini tushunish, teng. ko‘p, kam
munosabatlarini aniqlash imkonini beradi. Masalan, qaysi olmalar ko‘proq—
qizillarimi yoki yashillarimi, qaysi gullar ko‘proq—sariqlarimi yoki oqlarimi—ana
shularni aniqlash uchun, agar keyingilari birinchilarga nisbatan katta oraliq bilan
joylashgan bo‘lsa, predmetlarni sanab chiqish va ular sonini yoki 2 guruh
predmetlarini bir-biriga taqqoslash zarur. Bunda taqqoslashning ustiga qo‘yish,
yoniga qo‘yish usullaridan foydalaniladi. Bolalar guruhlardan birida ortiqcha
predmet paydo bo‘lganini, demak, bu guruhdagi predmetlar ko‘proq, boshqa
guruhda esa bitta yetishmasligini, demak, bu guruhda predmetlar kamroq ekanligini
ko‘radilar.
Soni kamroq guruhga bitta predmetni qo‘shish yoki soni ortiqroq guruhdan
bitta predmetni olib qo‘yish yo‘li bilan guruhlarni tenglashtirish natijasida bolalar
taqqoslanayotgan sonlardan har birini hosil qilish usullarini o‘zlashtirib oladilar.
Ko‘proq, kamroq munosabatlarining o‘zaro aloqasini ko‘rib chiqish bolalarga
kelgusida sonlar o‘rtasidagi munosabatlarning o‘zaro simmetriklik xossasini
o‘rganishga zamin yaratadi. Didaktik materialni almashtirib turish, xilma-xil
topshiriqlar berish bolalarga har bir sonni hosil qilish usullarini yaxshiroq anglab
olishda yordam beradi.
Bolalarda 10 gacha sanash ko‘nikmalarini mustahkamlash uchun turli xil
mashqlardan. masalan, “Xuddi shuncha ko‘rsat” mashqidan foydalaniladi.
10 gacha bo‘lgan predmetlarni sanash. Predmetlarni sanash mashqlari
murakkablashib boradi. Birdaniga turli xil predmetlarni 2 guruhini (6 ta piyola va 7
ta kosani sanang) yoki bir xil ko‘rinishga ega, ammo bir-biridan rangi, shakli yoki
katta-kichikligi bilan ajralib turuvchi (7 ta katta va 8 ta kichkina tugmachalarni), 2
guruh predmetlarini hosil qilish mashqlari bilan birgalikda faqatgina ikkita
guruhdagi predmetlarni sanashnigina emas, balki ularni ma’lum joyga, masalan,
qog‘oz varag‘ining ko‘rsatilgan qismiga: yuqoriga, pastga, chapga, o‘ngga, o‘rtasiga
joylashtirish topshirig‘i ham beriladi. Bir oz keyinroq tarbiyachi ko‘rsatmasi
asosida, bolalar mana endi nima ish bajargan bo‘lsang, hammasi to‘g‘risida gapirib;
ber! — deb so‘raydi. Nihoyat javoblar bajarilgan vazifa haqida hikoyaga aylanadi.
Bolalar 6-10 Ularga? ko‘zlarini yumib, tugmachalarni qo‘llari bilan ushlab ko‘rib
sanash, u qo‘lidan bu qo‘liga olib sanash topshiriqlari beriladi. Bundan tashqari,
“Ketdik, ketdik, ketdik..”, “Nima o‘zgardi” o‘yinlari yordamida qo‘l bilan ushlab
sanashni mashq qiladilar.
Тovushlarni sanashni esa predmetlarni
sanash va sanab ajratish bilan bog‘laydilar.
Bolalarga tovushlarni sanashni, xuddi shuncha
o‘yinchoqlarni sanab ajratshni, keyinchalik
ayni
bir
vaqtda
tovushlarni
sanab,
o‘yinchqlarni ajratib qo‘yishni, sanashni;
tugatgach, qancha tovush ehitganliklarini va
nechta o‘yinchoq qo‘yganliklarini gapirib
berishni taklif etiladi. Bolalar musiqa asboblari
nomlari bilan tanishdi, aytilishini mashq qiladi. Pedagog: “Bu qaysi musiqa
asbobi”— deb so‘raydi. Pedagog cholg‘u asboblardan birida 3 ta tovush hosil qiladi
va bolalardan so‘raydi: “Topinglar-chi, men qaysi asbobda va nechta tovush
chiqardim?” Bola sanab beradi: “Siz bir marta tayoqchani tayoqchaga, ikki marta
barabanga urdingiz”, -deydi. “Sen hammasi bo‘lib nechta tovush eshitding?” - deb
so‘raydi pedagog. “Men hammasi bo‘lib uchta tovush eshitdim”- deb javob beradi
bola. Bolalar pedagog yoki boshqa bolalar tomonidan bajarilayotgan harakatlarni
sanaydilar. Ular harakat miqdorini namuna hamda aytilgan songa qarab bajaradilar,
Masalan: “Likopchada nechta tuxum bo‘lsa, shuncha marta salom ber, shuncha
marta rahmat degin".
Topshiriqlarni o‘yin xarakterida olib borish mumkin: “Topingchi, men
Elmurodga koptokni necha marta tashlashni buyurdim?”, demak, Elmurod koptokni
talaydi, bolalar esa uning harakatlarini sanaydilar.
Ko‘rsatilgan yo‘nalish bo‘yicha ma’lum miqdorda qadam tashlash bolalar
uchun eng murakkab topshiriq hisoblanadi. Masalan, bolaga: “Oldinga 5 qadam yur,
o‘ngga buril, yana 3 qadam tashla”, — deb aytiladi.
Bolalar safda yurish bilanbirga bir vaqtda sanashni, fazoda mo‘ljal olishni
mashq qiladilar, turli shakldagi sanashni nashq qilish bir-biri jupslashtirilgan
topshiriq hosil qilinadi. Bunday mashqlar orqali idrok etiladigan to‘plamlar
orasidagi miqdoriy munosabatning o‘rnatilishi sanash faoliyatini umumlashtirishga
imkon beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.Bolajon” tayanch dasturi. T.: 2016
2.Maktabgacha ta’limga qo‘yiladigan davlat talablari. T.: 2017
Xasanboyeva.O.U. “Maktabgacha ta’lim pedagogikasi” T. «Ilm ziyo» 2006 y
SH.A.Sodiqova “Maktabgacha pedagogika”.“Tafakkur sarchashmalari”. T:.
2013
3.N.M.Kayumova “Maktabgacha pedagogika”. TDPU nashriyoti T:. 2013
Do'stlaringiz bilan baham: | 
