1-ma’ruza umumiy tilshunoslikdan ma’lumot. Milliy til va adabiy til. Fonetika haqida umumiy ma’lumot reja

7. Degeminatsiya - geminatsiyaning teskarisi: sen+ni→seni, qay+yoqqa→qayoqqa.

8. Prokopa – so`z boshida tovush tushirilishi: yilon →ilon, yigna→igna.

9. Proteza – so‘z boshida tovush orttirilishi: rus →o‘ris, shkaf →ishkaf, stol →ustol kabi.

10. Reduksiya – unli tovushning urg‘usiz bo‘g‘inda kuchsizlanishi: bilan→bьlan, biroq →bьroq, birikma →bьrikma kabi.

11. Sandxi - to`liqsiz fe’llarning birinchi tovushi tushirib, oldingi fe’lga qo`shib yozilshi: kelar edi→kelardi.

12. Singarmonizm - unli tovushlarning moslashuvi, ohangdoshligi, uyg‘unligi dеmakdir. Bu hodisa faqat turkiy tillarda uchraydi. Bunga ko‘ra so‘zlarning oldingi bo‘g‘inida qanday unli kеlsa, kеyingi bo‘g‘inida ham shunday unli kеlishi kеrak: burun, quruq, uzun. Hozirgi o‘zbеk adabiy tilida singarmonizm qonuniyati buzilgan. Masalan, bola so‘zida birinchi unli til orqa bo‘lsa, ikkinchisi til oldi unli.

13. Sinkopa – so‘z o‘rtasidagi tovushning tushib qolishi: sust+ay→susay, pastqam →pasqam (pastqam), o`gil →o`g`li, burun →burni, shahar →shahri kabi.