1 ma’ruza: ta’limda axborot texnologiyalari fanining predmeti, maqsadi va vazifalari

M M M *

2 5 1 5 6

10101001,10111 = 1010 1001, 1011 1000 = A9,B8 M * I G ¹⁶

A 9 v a

Misol: O’nlik sanoq sistemasidagi 0,35 sonini ikkilik, sakkizlik va o’n oltilik sanoq sistemasiga o’tkazing:

1. Axborotni kompyuter xotirasida tasvirlash

Sonlar kompyuter xotirasida qanday ko’rinishda tasvirlanadi? Butun sonlar ishorali yoki ishorasiz saqlanishlari mumkin.

Ishorasiz butun sonlar xotiradan bir yoki ikki bayt joyni egallaydilar. Bir baytli formatda ^000000002 ^{dan 11111111}2 ^{gacha, ikki baytli formatda esa}

^{00000000 00000000}2 ^{dan 11111111 11111111}2 ^{gacha bo’lgan diapazon oralig'idagi} ikkilik sanoq sistemasidagi sonlar saqlanadilar.

Ishorasiz (musbat) butun sonlar qiymatlarining diapazoni

Misollar:

1. 
   ⁷²10 ^{= 1001000}2 ^{sonining bir baytli formatda tasvirlanishi:} Razryadlar tartibi
   

Sonning bitlari

2. 
   shu sonning o’zi 2 baytli formatda quyidagicha tasvirlanadi:
   

Razryadlar tartibi Sonning bitlari

3. 
   65535 soni 2 baytli formatda tasvirlanishi:
   

Ishorali butun sonlar odatda xotiradan bir, ikki yoki to’rt bayt egallaydilar, bunda eng chap (so’nggi) razryad ishora uchun ajratiladi. «:plyus» ishorasi nol bilan, «minus» ishorasi 1 bilan belgilanadi.

Ishorali butun sonlar qiymatlarining diapazoni

1.1-jadval

Sonning baytlardagi formati	Diapazon
	Tartib bilan yozilishi	Oddiy ko’rinishda yozilishi
1	-2^7 ... 2^7-1	-128 ... 127
2	-2^15 ... 2^15-1	-32768 ... 32767
4	-2^31 ... 2^31-1	-2147483648 ... 2147483647

Ishorali butun sonlarni bir baytli formatda tasvirlanishini ko’rib chiqaylik. Bunda ishora uchun 1 razryad ajratiladi, son uchun 7 ta razryad ajratiladi.

Kompyuter texnikasida ishorali sonlarni uchta ko’rinishda tasvirlash (kodlashtirish) mumkin: to’g'ri kod, teskari kod va to’ldiruvchi kod.

Oxirgi ikki shakl keng qo’llaniladi, chunki kompyuterning arifmetik-logik qurilmasida turli amallarni qo’shish amali orqali bajarilishini osonlashtiradi.

Musbat sonlar to’g'ri, teskari va to’lodiruvchi kodlarda bir xil - ikkilik sanoq sistemasida son qanday tasvirlansa, shunday holda har bir ikkilik raqam mos razryadlarda tasvirlanadi.

Masalan:

Manfiy sonlar to’g'ri, teskari va to’ldiruvchi kodlarda turlicha tasvirlanadilar.

1. 
   To’g'ri kod. Ishora razryadiga 1 raqami joylashtiriladi, sonning ikkilik raqamlari uchun ajratilgan razryadlari mos ravishda o’sha sonning ikkilik sanoq sistemasidagi raqamalari joylashtiriladi. Masalan:
   
2.