1 ma’ruza: ta’limda axborot texnologiyalari fanining predmeti, maqsadi va vazifalari

Ахборот ўлчов бирлигининг номи	2 нинг даражалари кўринишда ифодаланиши
Байтлардаги ифодаланиши
Килобайт	210	1024 байт
Мегабайт	220	1024 килобайт 1048576 байт
Гигабайт	230	1024 мегабайт 1073741824 байт
Терабайт	240	1024 гигабайт 1099511627776 байт
Петабайт	250	1024 терабайт 1125899906842624 байт
Экзабайт	260	1024 петабайт 1152921504606846976 байт
Зеттабайт	270	1024 экзабайт 1180591620717411303424 байт
Йоттабайт	280	1024 зеттабайт 12089281614629174706176 байт

1.1-rasm.Ma’lumotlarni o’lchov birliklari.

Semantik (ma`noli) adekvatlik – ob`ektning uning obraziga (qiyofasiga) muvofiqlik darajasini aniqlaydi. Semantik nuqtai nazar axborotning ma`noli mazmunini hisoblashni ko’zlaydi. Bunda axborot aks ettirgan ma`lumotlar tahlil qilinadi, ma`nolar bog’liqligi ko’riladi.. Masalan, axborotni kodlar orqali ifodalashni ko’rsatish mumkin.

Sintaktik adekvatlik – axborotning mazmuniga tegmagan holda, uning rasmiy- strukturaviy xarakteristikalarini ifodalaydi. Sintaktik darajadagi axborotni ifodalash usulida axborot elituvchi turi, uzatish va qayta ishlash tezligi, ifodalash kodining o’lchamlari, bu kodlarni o’zgartirish aniqliligi va ishonchliligi hisobga olinadi. Axborotning mazmuniga ahamiyat berilmaganligi sabali, bunday axborot ma`lumot deb ataladi.

Pragmatik (foydalanuvchanlik) adekvatlik – axborot bilan foydalanuvchining munosabatlarini aks ettiradi, axborotni uning asosida amalga oshiriladigan boshqarish sistemasi maqsadiga muvofiqligini ifodalaydi. Axborotning pragmatik xususiyatlari faqat axborot (ob`ekt), foylanuvchi va boshqarish maqsadlarining umumiyligida namoyon bo’ladi. Adekvatlikning ushbu shakli axborotdan amaliy foylanish bilan bevosita bog’langan.

Faqat dolzarb axborotgina ahamiyatga ega va u kutilgan natijaga erishish imkonini beradi. Biroq axborotni shoshilib, to’liq shakllanmagan holda yoki kechiktirilib uzatilishi undan unumli foydalanish imkonini bermaydi.

Axborotning qimmatliligi uning qanchalik muhimligi va inson faoliyatgda qo’llanilib, ijobiy natija olishnishi bilan baholanadi.

Agar qimmatli va dolzarb axborot tushunarsiz ifodalangan bo’lsa, u foyda keltirmasligi va qimmatlilik ahamiyatini yo’kotishi mumkin.

Axborot uning iste’molchisiga tushunarli bo’lgan tarzda ifodalanishi kerak.

Axborot iste’molchi tomonidan qulay tarzda tushunilib, mohiyati anglanishi va undan oqilona foydalanish imkoniga ega bo’lishi kerak. Biroq manbalarda, o’quv darsliklari va qo’llanmalarda ba’zi axborotlar murakkab tarzda, tushunib yetish qiyinchilik tug'diradigan holda, ba’zilarida esa lo’nda va ravon tilda bayon etiladi.

Biror ob’ekt haqidagi axborot qisqa (ortiqcha belgilarsiz, lo’nda) yoki keng (ortiqcha belgilar bilan, ko’p jumlali holda) bayon etilishi mumkin. Qisqa axborot kam xotira sig'imi talab qilib, undan foydalanish qulay.

Umuman axborotning ikki turini alohida ajratib o’tish mumkin: uzluksiz va uzlukli (diskret) Uzluksiz axborot - fazo, vaqt; uzlukli axborot - ma’ruza, teledastur va hokazolar.

Odatda kod harflar, raqamlar va ba’zi maxsus belgilardan iborat alfavit asosida yaratiladi. Har bir kod o’zining uzunligi va tarkibi bilan xarakterlanadi. Kodning uzunligi - koddagi

1 Kilobayt (Kbayt) = 1024 bayt = 2¹ bayt,

1 Megabayt (Mbayt) = 1024 Kbayt = 2²⁰ bayt,

1 Gigabayt (Gbayt) = 1024 Mbayt = 2³⁰ bayt.

Keyingi paytlarda qayta ishlanadigan axborot hajmi ortib borishi munosabati bilan axborotning katta o’lchov birliklari ham kiritildi::1 Terabayt (Tbayt) = 1024 Gbayt = 2⁴⁰ bayt,

1 Petabayt (Pbayt) = 1024 Tbayt = 2⁵⁰ bayt,

1 Eksabayt (Ebayt) = 1024 Pbayt = 2⁶⁰ bayt,

1 Zettabayt (Zbayt) = 1024 Ebayt = 2⁷⁰ bayt.

1 Yottabayt (Ybayt) = 1024 Zbayt = 2⁸⁰ bayt,

belgilar pozitsiyasi sonini bildirsa, uning tarkibi koddagi belgilarning ma’lum bir alomatga ko’ra joylashish tartibini belgilaydi.