1-ma’ruza: Psixologiya fanining predmeti, rivojlanish tarixi, sohalari va tadqiqot metodlari

Hozirgi zamon psixologiyasi tarmoqlarini uch guruhga ajratish mumkin:
1. Psixik faoliyatning umumiy qonuniyatlarini o’rganuvchi psixologiya sohalari-umumiy psixologiya, zoopsixologiya.
2. Kishilarga ta’sir etish, ularga ta’lim va tarbiya berish, psixik rivojlanishni boshqarish, ya’ni psixik taraqqiyot sharoitlarini o’rganadigan soha psixologiyasi (yosh psixologiyasi, pedagogik psixologiya).
3. Har turli faoliyat sohalaridagi kishilar psixikasini o’rganuvchi psixologiya-mehnat psixologiyasi, muxandislik psixologiyasi, sport psixologiyasi, yuridik psixologiya, savdo psixologiyasi, tibbiyot psixologiyasi, san’at psixologiyasi va h.
Bu tarmoqlar ichida yana bir qancha tarmoqlar ham mavjudki, bular tegishli soha odamlari uchungina zarurdir. Masalan, yosh psixologiyasi o’z navbatida maktabgacha tarbiya psixologiyasi, kichik maktab yoshi psixologiyasi, o’smirlik psixologiyasi, o’spirinlik psixologiyasi, oliy maktab psixologiyasi, qarilik davri psixologiyasi-gerontoliya singari tarmoqlarga ajralishi mumkin.
Hozirgi zamon psixologiya fani ko’p tarmoqli fanlar sohasi bo’lib o’z ichiga 40 dan ortiq nisbatan mustaqil tarmoqni oladi. Umumiy va ijtimoiy psixologiya boshqa psixologik fanlar uchun asos bo’lib xizmat qiladi.
Umuman psixologiya fan sifatida ikkita asosiy funktsiyani bajaradi: fundamental fan sifatida u psixologiya nazariyasini ishlab chiqaradi, insonlar psixikasining individual va guruhiy hamda uning ayrim fenomenlarini qonuniyatlarini aniqlaydi; amaliy fan sifatida insonlarning kundalik va kasbiy faoliyatini takomillashtirish yuzasidan tavsiyalarni ishlab chiqadi.
Demak, hozirgi zamon psixologiyasi ilmiy bilimlar tizimida o’ziga xos o’ringa ega. Buni quyidagicha ifodalash mumkin.

Borgan sari psixologiya texnik fanlar, insonning texnik hayot faoliyati bilan o’zaro aloqasi kuchayib bormoqda. Bu aloqada ikkala tomonlama bir-birini to’ldiruvchi jihatlar mavjud.

Hozirgi zamon psixologiyasi ko’pgina fanlar kesishmasida, falsafa, tabiiy, ijtimoiy va texnik fanlar o’rtasida o’rin egallagan, ular birgalikda muammolarni echishlariga qaramay, bu ularning mustaqillikdan mahrum qilmaydi, ular o’z predmeti, o’zlarining nazariy tamoyil va predmetini o’rganish yo’llariga egalar.
Psixologiyada markaziy o’rinlaridan birida psixikani, uning mohiyati, kelib chiqishi, mazmuni, namoyon bo’lish shakllari, funktsiyalari va h.larni tushunish turadi.