1-ma’ruza: Organik kimyo predmeti

( C₆H₇O₂) – OH + _nHONO₂ (C₆H₇O₂) – ONO₂ + H₂O

OH OH

Mononitrotsellyuloza

( C₆H₇O₂) (OH)_3n + 2HONO₂ C₆H₇O₂(OH)(ONO₂)_2n + 2H₂O

dinitrotsellyuloza

( C₆H₇O₂) (OH)_3n + 3HONO₂ S₆N₇O₂(OH)(ONO₂)_3n + 3H₂O

trinitrotsellyuloza

Mono va dinitrotsellyuozalar aralashmasi koloksilin deb ataladi. Koloksilinga kamfora va spirt aralashtirib, plastik massa selluloid xosil qiladi. Ammo selluloid yonuvchan modda bo’lganligi uchun xozirgi vaqtda uning o’rniga yangi yonmaydigan plastmassalar ishlatilmoqda.

Trinitrotsellyuloza piroksilin nomi bilan tutunsiz porox ishlab chiqarishda ishlatiladi.

Sellyuloza sirka kislota bilan bir katorda murakkab efirlar, ya’ni di – va triatsellyulozalar xosil qiladi. Bular orasida di — va triatsetiltsellyulozalar sun’iy ipak — atsetat ipagi olish uchun ishlatiladi.

OCOCH₃ OCOCH₃

( C₆H₇O₂) – OCOCH₃ (C₆H₇O₂) – OCOCH₃

OH n OCOCH_{3 n}

Plastifikatlar qo’shilgan sellyuloza atsetatlari plastmassalar ishlab chiqarish da ishlatiladi.

Sellyulozaning yana bir xosilasi sellyuloza ksantogenati viskoz ipak olishda qanday axamiyatga ega.

( C₆H₇O₂)(OH)_3n +_nNaOH (C₆H₇O₂)(OH)₂(ONa)_n

( C₆H₇O₂)(OH)_2n (ONa)_n +_nCS₂ (C₆H₇O₂)(OH)₂ (OC –S - Na)_n

S

Sellyuloza ksantogenati

AXAMIYATI

1.Uglevodlar oziq – ovqat sifatida (kraxmal, saxaroza).

2.Sellyuloza – klechatka o’simlikka chidamlik va qattiqlik beradi.

3.Inson uchun kiyim – kechak, qurilish materiallari sifatida ishlatiladi.

4.Sun’iy tolalar olinadi.

5.O’simliklar uchun zapas ozuqa xisoblanadi.

6.Monosaharidlar-nuklein kislotalar tarkibida kon va mevalar tarkibida

uchraydi.

7.Modda almashinishida ayrim vakillari ishtirok etadi.

XULOSA

1.Demak uglevodlar ko’p atomli aldegid yoki ketospirtlar ekan.

2.Uglevodlar aldegid yoki keton spirtlarga xos reaksiyalariga kiradilar

3.O’simlik organizmda fotosintez jarayonida uglevodlar xosil bo’ladi.

4.Uglevodlar asosan o’simliklar mevalarida va boshqa organlarda uchraydi.