1-ma’ruza: Organik kimyo predmeti

Olinish usullari.Elektron tuzilishi

Fizik kimyoviy – xossalari, izomeriyasi.



Tayanch iboralar: To’yingan va to’yinmagan aromatic spirtlar, birlamchi, ikkilamchi, uchlamchi spirtlar, oddiy va murakkab efirlar. 1,2 va 3 atomli fenollar. Pikrin kislota.
Spirtlar (alkogolyatlar) deb molekulasida bitta yoki bir nechta gidroksil gruppa OH saqlagan birikmalarga aytiladi.Spirtlarning umumiy formulasi C_nH_2n+1OH.
Spirtlarda uglevodorod qismiga qarab alifatik aromatik va alisiklik spirtlarga bo’linadi.

С Н₃ - СН₂ ОН СН₂ОН ОН

Alifatik
aromatik alisiklik
bundan tashqari gidroksil gruppa soniga qarab bir va ko’p atomli bo’ladilar.
СН₃ – СН₂ОН СН₂–СН₂ С Н₂ – СН- СН₂
ОН ОН ОН ОН ОН
bir atomli ikki atomli uch atomli
spirtlar gidroksil gruppaning molekulada qanday atomda joylashganlkigiga qarab birlamchi va uchlamchi spirtlarga bo’linadi.
СН₃ - СН₂ – ОН birlamchi spirt
С Н₃ - СН – ОН ikkilamchi spirt
СН₃
СН₃
СН₃ - С - ОН uchlamchi spirt
СН₃


NOMENKLATURA VA IZOMERIYASI

С Н₃ОН С₂Н₅ ОН СН₃ – СН – ОН

СН₃
Metil spirt etil spirt izopropil spirt
(metanol) (etanol) (I metiletanol -I )
Sistematik nomenklatura XUN bo’yicha spirtlart nomi tegishli to’yingan uglevodorodlar nomiga “ol” qo’shimchasini qo’shib o’qiladi va gidroksil qaysi uglerod atomida turganligini nomer bilan ko’rsatiladi.
Bir atomli to’yingan spirtlarda izomerlar soni tegishli uglevodorodlarga nisbatan gidroksil gruppani joylanishi hisobiga ko’p bo’ladi.


СН₃ – СН₂ – СН₂ – СН₂ – ОН СН₃ - СН - СН₂ОН
СН₃
Butanol-I 2 - metilpropanol -I


СН₃ - СН₂ - СН - СН₃ СН₃
ОН СН₃ -С - ОН
Butanol - 2 СН₃
1,I -demitiletanol - I