1-Ma`ruza. Mavzu: Metallmaslar. Vodorod. Suv. Reja. Metallmaslarning davriy jadvalda tutgan o`rni. Metallmaslarning umumiy xossalari

Shisha ishlab chiqarishda Na₂CO₃ o`rniga ko`pincha Na₂SO₄ va ko`mir ishlatiladi. Bu holda Na<sub>2</sub>SiO<sub>3</sub> quyidagi reaksiya tenglamasiga muvofiq hosil bo`ladi:

2SiO₂ + C + Na₂SO₄ = 2Na₂SiO₃ + CO₂↑ + 2SO₂↑

Maxsus shisha olish uchun boshlang`ich aralashmaning tarkibi o`zgartiriladi. Soda Na₂CO₃ o`rniga potash K<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> ishlatib, qiyin suyuqlanadigan shisha (kimyoviy idishlar uchun) olinaadi. Bo`r CaCO₃ o`rniga qo`rg`oshin (II)–oksid PbO, soda o`rniga potash ishlatib, billur shisha olinadi.

Boshlang`ich aralashmaga metall oksidlarini qo`shish shishaga turlicha rang beradi: Cr₂O₃ yashil, CoO ko`k, MnO<sub>2</sub> to`q qizil. Shishadan texnika ehtiyojlari uchun tola va to`qimalar tayyorlanadi. Shishakristall materiallar, ya`ni sitallar ishlab chiqariladi. Ulardan elektr izolyator, idishlar va boshqalar tayyorlanadi.

Odatdagi silikat sement, ya`ni portlandsement yashilroq-kilrang kukun bolib, suvga qorilganda havoda yoki suvda toshsimon massa bo`lib qotadi. Odatda u ohaktosh bilan gildan iborat xomashyo massani qovushgunga qadar kuydirish (1400-1600 ⁰C) yo`li bilan olinadi.

Qizdirish aylanib turadigan silindrsimon maxsus pechlarda amalga oshiriladi. Hosil bo`ladigan qovushgan donador massa klinker deb ataladi. Bu chala mahsulot. Unga tegishli qo`shimchalar qo`shib, sharli tegirmonlarda mayin kukun holigacha maydalanadi va oxirgi mahsulot olinadi.

Tabiatda tarkibida portlandsement olish uchun zaruriy nisbatlarda ohaktosh bilan gil bo`ladigan jinslar uchraydi, ular mergellar deb ataladi. Yirik sement zavodlari ana shu mergellar asosida ishlaydi. Aralashmaning tarkibini o`zgartirib, sementning turli xillari–tez qotadigan, sovuqqa chidamli, korroziyabardosh va boshqa turlari olinadi.

Sement, suv va to`ldirgichlar (qum, mayda tosh, chaqiqtosh, shlak) aralashmasi qottganidan keyin sun`iy tosh–beton hosil bo`ladi. Bu materiallarning aralashmasi qotguniga qadar beton qorishmasi deyiladi. Orasiga po`lat armatura (ichki karkas) qo`yilgan beton temir-beton deyiladi. Beton va temir-betonlar gidroelektrstansiyalar, yo`llar, binolarning yuk tushadigan qismlarini qurishga ko`plab miqdorlarda sarflanadi.

Bog`lovchi material sifatida organik polimerlar yoki polimerlar bilan sementdan foydalanilgan betonlar ham tayyorlanadi. Bular alohida xossalarga ega bo`lgan plastobetonlardir.

Shisha, sement va keramika ishlab chiqarish silikat sanoatiga kiradi, bu sanoat kremniyning tabiiy birikmalarini qayta ishlaydi.

Takrorlash uchun savollar.

1. Uglerod guruhchasi elementlari qanday umumiy xossalarni namoyon qiladi?

2. Uglerod qanday olinadi va qanday xossalarni namoyon qiladi?

3. Uglerod oksidlari qanday olinadi va qanday xossalarni namoyon qiladi?

4. Kremniy qanday olinadi va qanday xossalarga ega?

5. Kremniy oksidi qanday olinadi va qanday xossalarga ega?

6. Shisha qanday usullar bilan ishlab chiqariladi?

7. Sement qanday usullar bilan ishlab chiqariladi?

Mavzuga oid tayanch iboralar.

Olmos, grafit, karbin, adsorbsiya, adsorbent, adsorbat, karbidlar, quruq muz, karbonatlar, gidrokarbonatlar, silitsidlar, qumtuproq, silikatlar, alyumosilikatlar, shisha, kimyoviy shisha, billur shisha, sitallar, portlandsement, klinker, mergel, beton, temir-beton, plastobeton, silikat sanoati.

Mavzuga oid adabiyotlar.

1. G. P. Xomchenko. Kimyo. Oliy o`quv yurtlariga kiruvchilar uchun. Toshkent, «O`qituvchi», 2001.

2. K. R. Rasulov va boshqalar. «Umumiy va anorganik kimyo». Toshkent, «O`qituvchi», 1996.

3. G. E. Rudzitis, F. G. Feldman. Anorganik kimyo. 8-9-sinf darsliklari. Toshkent, «O`qituvchi», 1992.

4. A. G. Muftaxov, H. T. Omonov, R. O. Mirzayev. Umumiy kimyo. Toshkent, «O`qituvchi», 2002.

5. M. M. Abdulxayeva, O`. M. Mardonov. Kimyo. Toshkent, «O`zbekiston», 2002.

6. S. Masharipov, I. Tirkashev. Kimyo. Toshkent, «O`qituvchi», 2002.

4-Ma`ruza.

Mavzu: Kislorod. Oltingugurt. Sulfat kislota.

Reja.

1. Kislorod guruhchasi elementlarining umumiy xossalari.

2. Kislorod, olinishi, xossalari va ishlatilishi.

3. Oltingugurt, olinishi, xossalari va ishlatilishi.

4. Oltingugurtning vodorodli va kislorodli birikmalari.

5. Sulfat kislota, olinishi, xossalari va ishlatilishi.

Yangi darsning bayoni.

1. Kislorod guruhchasi elementlarining umumiy xossalari.

Kislorod guruhchasiga O, S, Se, Te va Po elementlari kiradi. Ular D. I. Mendeleyev davriy jadvali VI guruhining p-elementlari bo`lib, umumiy nom bilan xalkogenlar deb yuritiladi. Ularning tashqi elektron pog`onasida–ns²np⁴ elektronlar mavjud bo`ladi. Xalkogenlar vodorod va metallar bilan hosil qilgan birikmalarida –2 oksidlanish darajasini, kislorod va boshqa faol metallmaslar bilan hosil qilgan birikmalarida odatda +4 va +6 oksidlanish darajalarini namoyon qiladi. Kislorod odatda –2 oksidlanish darajasini, ftor bilan hosil qilgan birikmasida +2 oksidlanish darajasini namoyon qiladi.

Kislorod guruhchasi elementlari vodorod bilan H₂R kabi vodorodli birikmalarni hosil qiladi. Bu birikmalar H₂O, H₂S, H₂Se, H₂Te bo`lib ular xalkovodorodlar deyiladi.

S, Se va Te kislorod bilan RO₂ va RO₃ kabi oksidlarni hosil qiladi, ularga H₂RO₃ va H₂RO₄ kabi kislotalar muvofiq keladi.

Oddiy moddalarning xossalari qonuniyat bilan o`zgarib boradi: yadro zaryadi ortishi bilan metallmaslik xossalari susayib, metallik xossalari kuchayib boradi. Masalan, kislorod va tellur metallmaslar, lekin tellurning metall yaltiroqligi bor va elektrni o`tkazadi.

4. 1-jadval. Kislorod guruhchasi elementlarining xossalari.

№	Xossalari	O	S	Se	Te	Po
1. 2. 3. 4. 5. 6.	Tartib raqami Valent elektronlari Atomining ionlanish energiyasi, eV Nisbiy elektrmanfiyligi Birikmalarida oksidlanish darajasi Atom radiusi, nm	8 2s^22p^4 13,62 3,50 -1, -2, +2 0,066	16 3s^23p^4 10,36 2,6 -2, +2, +4, +6 0,104	34 4s^24p^4 9,75 2,48 -2, +4, +6 0,117	52 5s^25p^4 9,01 2,01 -2, +4, +6 0,137	84 6s^26p^4 8,43 1,76 -2, +2 0,164

2. Kislorod, olinishi, xossalari va ishlatilishi.

Tabiatda uchrashi. Kislorod–Yerda eng ko`p tarqalgan element. U yer po`stlog`i massasining 47,2 % ni tashkil etadi. Uning havodagi miqdori hajm jihatdan 20,95 % va massa jihatdan 23,15 % ga teng. Kislorod suv, tog` jinslari, ko`pchilik minerallar va tuzlar tarkibiga kiradi, tirik organizmlarni tashkil etuvchi oqsillar, yog`lar va uglevodlarda bo`ladi.

Olinishi. Laboratoriya sharoitida kislorod natriy gidroksidning suvdagi eritmasini elektroliz qilish (Ni elektrodlar), bertole tuzini qizdirib turib parchalash yoki kaliy permanganatni qizdirib turib parchalash yo`llari bilan olinadi:

2KClO₃ = 2KCl + 3O₂↑ 2KMnO₄ = K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂↑

Sanoatda kislorod suyuq havodan, shuningdek, suvni elektroliz qilishda vodorod bilan birga olinadi. Kislorod po`lat ballonlarda 15MPa (megapaskal) bosim ostida saqlanadi va tashiladi.

Fizik–kimyoviy xossalari. Kislorod–rangsiz, ta`msiz, hidsiz va havodan bir oz og`ir gaz. Suvda kam eriydi (1L suvda 20 ⁰C da 31ml kislorod eriydi).–183 ⁰C harorat va 101,325 kPa bosimda suyuqlanadi. Suyuq kislorod havorang tusli bo`ladi, magnit maydoniga tortiladi. Tabiiy kislorod tarkibida uchta izotop: <sup>16</sup>O (99,76 %), <sup>17</sup>O (0,04 %) va <sup>18</sup>O (0,20 %) bo`ladi.

Tashqi elektron pog`onasini to`ldirish uchun kislorodga ikki elektron yetishmaydi. Kislorod ularni shiddat bilan biriktirib olib, -2 oksidlanish darajasini namoyon qiladi.

Kislorod molekulasi ikki atomdan tarkib topgan O₂. Unda kimyoviy bog`lanish–kovalent qutbsiz.

Ozon molekulasi kislorodning uchta atomidan tarkib topgan O₃. Ozon bu kislorod elementining allotropik shakl o`zgarishidir. Ozon–o`ziga xos hidli gaz. Organik moddalarni yemiradi, ko`pchilik metallarni, shu jumladan, oltin va platinani ham oksidlaydi. Masalan, u kaliy yodid eritmasidan yodni ajratib chiqaradi, kislorod bilan esa bunday reaksiya bormaydi:

2KJ^1- + O₃⁰ + H₂O = J₂⁰ + 2KO^2-H + O₂⁰

2J^1- - 2e^- = J₂ │2 │1

O₃ + 2e^- = O₂ + O^2- │2 │1

Kislorod deyarli barcha elementlar bilan oksidlar hosil qiladi. Bunda ko`pchilik moddalar bilan kislorod bevosita, ayniqsa, qizdirilganda reaksiyaga kirishadi. Masalan: 2Ca + O₂ = 2CaO C + O₂ = CO₂

Kislorod galogenlar, oltin va platina bilan bevosita reaksiyaga kirishmaydi, ularning oksidlari bilvosita yo`llar bilan olinadi.

Murakkab moddalar muayyan sharoitlarda kislorod bilan o`zaro ta`sirlashadi. Bunda oksidlar, ayrim hollarda esa oksidlar va oddiy moddalar hosil bo`ladi. Masalan:

2C₂H₂ + 5O₂ = 4CO₂ + 2H₂O 4NH₃ + 3O₂ = 6H₂O + 2N₂

Kislorod kimyoviy reaksiyalarda doimo oksidlovchi bo`ladi, chunki elektronlarni biriktirib oladi. Yonish, zanglash, chirish va nafas olish jarayonlari kislorod ishtirokida boradi. Bular oksidlanish–qaytarilish jarayonlaridir.

Ishlatilishi. Metallurgiya sanoatida kislorodning ancha ko`p miqdori sarflanadi. Kislorod yuqori harorat hosil qilish uchun ishlatiladi. Kislorod–atsetilen alangasining harorati 3500 ⁰C ga, kislorod–vodorod alangasining harorati 3000 ⁰C ga yetadi.

Tibbiyotda kislorod bemorlarning nafas olishini yengillashtirishda (kislorodli yostiqcha va palatkalar) ishlatiladi. Nafas olish qiyin bo`lgan atmosferada ishlarni bajarishda (yer osti va suv osti ishlarida, kosmik parvozlar), kislorodli asboblarda kisloroddan foydalaniladi.

3. Oltingugurt, olinishi, xossalari va ishlatilishi.

Tabiatda uchrashi. Oltingugurt tabiatda keng tarqalgan. U yer po`stlog`i massasining 0,05 % ni tashkil etadi. Erkin holatda (yombi S) Italiyada (Sitsiliya orolida), AQSh da, Rossiyada (Volgabo`yida), Markaziy Osiyo davlatlarida va Ukrainada (Qrimda) uchraydi. Uning eng muhim tabiiy birikmalari sulfidlar–FeS<sub>2</sub> temir kolchedani, ya`ni pirit, ZnS–rux aldamasi, PbS–qo`rg`oshin yaltirog`i, HgS–kinovar, shuningdek, sulfat kislota tuzlari (kristallgidratlar): CaSO₄•2H₂O–gips, Na₂SO₄•10H₂O–glauber tuzi, MgSO₄•7H₂O–taxir tuz va boshqalardir.

Oltingugurt hayvonlar va o`simliklar organizmida bo`ladi, chunki oqsil molekulalari tarkibiga kiradi. Bundan tashqari oltingugurtning organik birikmalari neft tarkibida bo`ladi.

Fizik–kimyoviy xossalari. Oltingugurt–sariq rangli qattiq mo`rt modda. Suvda deyarli erimaydi, lekin CS<sub>2</sub> da, anilinda va ba`zi boshqa erituvchilarda yaxshi eriydi. Issiqlik va elektrni yaxshi o`tkazmaydi. Bir necha xil allotropik shakl o`zgarishlar hosil qiladi.

Oltingugurt 444,6 ⁰C da qaynab, to`q qo`ng`ir rangli bug`lar hosil qiladi. Agar ular tez sovitilsa, oltingugurtning mayda kristallaridan iborat mayin kukun hosil bo`ladi va u oltingugurt guli deyiladi.

Tabiiy oltingugurt to`rtta barqaror izotopining: ³²S, ³³S, ³⁴S, ³⁶S aralashmasidan tarkib topgan.

Oltingugurt metallar hamda vodorod bilan hosil qilgan birikmalarida (masalan Na₂S va H₂S) –2 oksidlanish darajasini namoyon qiladi. Elektronlar elektrmanfiyligi kuchliroq element atomiga berilganda yoki shunday atomga tortilganda oltingugurtning oksidlanish darajasi +2, +4 va +6 bo`lishi mumkin.

Odatdagi sharoitda qattiq oltingugurt molekulasi halqa tarzida bir-biri bilan tutashadigan 8 atomdan tarkib topadi S₈. Qizdirilganda S₈ uziladi. Yuqori haroratda zanjir bo`laklari mavjud bo`ladi: S₂ (›900⁰C), S₂↔2S (1500⁰C dan yuqori). Oltingugurt bug`larida S₈, S₆, S₄ va S₂ molekulalar orasida muvozanat qaror topadi.

Oltingugurt osonlikcha ko`pchilik elementlar bilan birikmalar hosil qiladi. U havoda yoki kislorodda yonganida SO<sub>2</sub> va qisman SO<sub>3</sub> hosil bo`ladi:

S + O₂ = SO₂ 2S + 3O₂ = 2SO₃

Qizdirilganda oltingugurt vodorod, galogenlar (yoddan tashqari), fosfor, ko`mir bilan, shuningdek, oltin, platina va iridiydan boshqa barcha metallar bilan bevosita birikadi. Masalan: S + H₂ = H₂S 3S + 2P = P₂S₃ S + Cl₂ = SCl₂ 2S + C = CS₂ S + Fe = FeS

Ishlatilishi. Oltingugurt sanoatda va qishloq xo`jaligida keng ko`lamda ishlatiladi. Qazib olinadigan oltingugurtning yarmiga yaqini sulfat kislota olishga sarflanadi. Oltingugurtdan kauchukni vulkanlashda foydalaniladi: bunda kauchukning puxtaligi va elastikligi ortadi. Oltingugurt guli (mayin kukun) holida oltingugurt tok va g`o`za kasalliklariga qarshi kurashda ishlatiladi. U o`q-dori, gugurt, shu`lalanadigan tarkiblar olish uchun ham ishlatiladi. Tibbiyotda teri kasalliklarini davolash uchun oltingugurtli surkov dorilar tayyorlanadi.

4. Oltingugurtning vodorodli va kislorodli birikmalari.

H₂S vodorod sulfid palag`da tuxum hidi keladigan rangsiz gaz. Suvda yaxshi eriydi (20⁰C da 1 hajm suvda 2,5 hajm H₂S eriydi).

Vodorod sulfid tabiatda vulqon gazlarida va ba`zi mineral buloq suvlarida, masalan, Pyatigorsk va Masesta buloqlarining suvida uchraydi. U tabiatda turli xil o`simlik va hayvonlar qoldiqlaridagi oltingugurtli organik moddalar chiriganida hosil bo`ladi.

H₂S oltingugurtni qizdirib turib vodorod bilan bevosita biriktirish yoki FeS ga suyultirilgan HCl yoki H₂SO₄ ta`sir ettirish yo`li bilan olinadi:

S + H₂ = H₂S FeS + 2HCl = FeCl₂ + H₂S↑ FeS + H₂SO₄ = FeSO₄ + H₂S↑

H₂S asab sistemasiga zarar yetkazadigan juda zaharli gaz. U bilan qilinadigan tajribalarni mo`rili shkafda yoki germetik bekiladigan asboblarda o`tkazish kerak. Ishlab chiqarish binolarida H₂S ning miqdori 0,01 mg bo`lishi kerak. Uning suvdagi eritmasi vodorod sulfidli suv yoki sulfid kislota deyiladi, bu kislota kuchsiz kislota xossalariga ega.

H₂S suvga qaraganda beqaror birikma. Qattiq qizdirilganda oltingugurt va vodorodga deyarli to`liq ajraladi: H₂S = S + H₂

Gazsimon H₂S havoda ko`kish alanga berib yonib, SO<sub>2</sub> va H<sub>2</sub>O hosil qiladi, kislorod yetishmaganda S va H<sub>2</sub>O hosil bo`ladi:

2H₂S + 3O₂ = 2SO₂ + 2H₂O 2H₂S + O₂ = 2S + 2H₂O

H₂S ancha kuchli qaytaruvchi. Eritmada H₂S elektronlarini havo kislorodining molekulalariga oson beradi. Bu holda H₂S havo kislorodi ta`sirida S ga qadar oksidlanadi, natijada H<sub>2</sub>S li suv loyqa bo`lib qoladi.

H₂S – 2e^- = S + 2H⁺ │2│4│2

O₂ + 4e^- = 2O^2- │4│2│1

2H₂S + O₂ = 2S↓ + 2H₂O

H₂S galogenlarning eritmalari bilan shiddatli reaksiyaga kirishadi. Masalan:

H₂S + J₂ = 2HJ + S

Kuchsiz H₂S bosqich bilan ionlarga dissotsilanadi, bunda H⁺ va HS^- ionlari hosil bo`ladi:

H₂S ↔ H⁺ + HS^- HS^- ↔ H⁺ + S^2-

Ikki asosli kislota bo`lgan H<sub>2</sub>S ikki qator tuzlar–o`rta ruzlar (sulfidlar) va nordon tuzlar (gidrosulfidlar) hosil qiladi. Masalan, Na₂S–natriy sulfid, NaHS–natriy gidrosulfid. Gidrosulfidlarning hammasi suvda yaxshi eriydi. Ishqoriy va ishqoriy-yer metallarining sulfidlari ham suvda eriydi, qolgan metallarning sulfidlari suvda erimaydi yoki kam eriydi; ularning ba`zilari suyultirilgan kislotalarda ham erimaydi. Shuning uchun bunday sulfidlar tegishli metall tuzining eritmasi orqali H<sub>2</sub>S o`tkazish yo`li bilan olinadi. Masalan:

CuSO₄ + H₂S = CuS↓ + H₂SO₄ yoki Cu²⁺ + H₂S = CuS↓ + 2H⁺

SO₂ oltingugurt (IV) oksid (sulfit angidrid) odatdagi sharoitda o`tkir, bo`g`uvchi, hidli, rangsiz gaz. –10 <sup>0</sup>C ga qadar sovitilganda rangsiz suyuqlikka aylanadi, po`lat ballonlarda saqlanadi.

Laboratoriyada natriy gidrosulfit bilan sulfat kislotani o`zaro ta`sir ettirib yoki misni konsentrlangan sulfat kislota bilan birga qizdirish yo`li bilan olinadi:

2NaHSO₃ + H₂SO₄ = Na₂SO₄ + 2SO₂↑ + 2H₂O

Cu + 2H₂SO₄ (kons) = CuSO₄ + SO₂↑ + 2H₂O

Sanoatda SO₂ FeS₂ ni yoki rangli metallarning oltingugurtli rudalarini (ZnS, PbS) kuydirishda hosil bo`ladi.

4FeS₂ + 11O₂ = 2Fe₂O₃ + 8SO₂ 2ZnS + 3O₂ = 2ZnO + 2SO₂

Katalizator ishtirokida qizdirilganda SO₂ havo kislorodini biriktirib oladi va SO₃ hosil qiladi: 2SO₂ + O₂ ↔ 2SO₃

SO₃ oltingugurt (VI) oksid (sulfat angidrid) odatdagi sharoitda rangsiz suyuqlik, 17 ⁰C dan past haroratda qattiq kristall massa bo`lib qotadi. U namlikni shiddat bilan yutib, H₂SO₄ hosil qiladi:

SO₃ + H₂O = H₂SO₄

Oltingugurt (VI) oksid kislotali oksidlarning barcha xossalariga ega. U SO₂ ni oksidlash yo`li bilan olinadi. Sulfat kislota ishlab chiqarishda oraliq mahsulot hisoblanadi.

2SO₂ + O₂ ↔ 2SO₃

5. Sulfat kislota, olinishi, xossalari va ishlatilishi.

Sulfit kislota H₂SO₃. SO₂ suvda yaxshi eriydi (1 hajm suvda 20 ⁰C da 40 hajm SO₂ eriydi). Bbunda faqat suvdagi eritmadagina mavjud bo`ladigan sulfit kislota hosil bo`ladi:

SO₂ + H₂O ↔ H₂SO₃

Sulfit kislotada kislotalarning barcha xossalari bor. Eritmada bosqich bilan dissotsilanadi:

H₂SO₃ ↔ H⁺ + HSO₃^- HSO₃^- ↔ H⁺ + SO₃^2-

U ikki asosli kislota bo`lgani uchun ikki qator tuzlar (sulfitlar va gidrosulfitlar) hosil qiladi.

H₂SO₃ + 2NaOH = Na₂SO₃ + 2H₂O

H₂SO₃ + NaOH = NaHSO₃ + H₂O

2H₂SO₃ + O₂ = 2H₂SO₄

H₂SO₃ + Br₂ + H₂O = H₂SO₄ + 2HBr

5H₂SO₃ + 2KMnO₄ = 2H₂SO₄ + 2MnSO₄ +K₂SO₄ + 3H₂O

Sulfat kislota H₂SO₄–og`ir, rangsiz moysimon suyuqlik. Juda gigroskopik, namlikni yutib ko`p miqdorda issiqlik chiqaradi. Shuning uchun suvni konsentrlangan sulfat kislotaga quyish yaramaydi, kislota sachrab ketadi. Suyultirish uchun suvga oz-ozdan sulfat kislota quyiladi.

Sanoatda sulfat kislota olishning kontakt usuli eng katta ahamiyatga ega. Bu usul bilan istalgan konsentratsiyadagi H₂SO₄ ni, shuningdek oleum, ya`ni SO<sub>3</sub> ning H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> dagi eritmasini olish mumkin. Jarayon uch bosqichdan iborat bo`ladi:

1) SO₂ olish, 4FeS₂ + 11O₂ = 2Fe₂O₃ + 8SO₂

2) SO₂ ni oksidlab SO₃ ga aylantirish, 2SO₂ + O₂ ↔ 2SO₃

3) SO₃ dan H₂SO₄ olish, SO₃ + H₂O = H₂SO₄

Suvsiz H₂SO₄ 70 % gacha SO₃ ni eritadi. Odatdagi haroratda u uchuvchan emas va hidsiz. Qizdirilganda tarkibida 98,3 % H₂SO₄ bor eritma hosil bo`lgunga qadar SO<sub>3</sub> ni ajratib chiqaradi. Suvsiz H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> elektr tokini deyarli o`tkazmaydi.

Konsentrlangan H₂SO₄ organik moddalardan–shakar, yog`och, tolalardan suv elementlarini tortib olib, ularni ko`mirga aylantiradi. Bunda H₂SO₄ ning gidratlari hosil bo`ladi.

C₁₂H₂₂O₁₁ + nH₂SO₄ = 12C + nH₂SO₄ •11H₂O

C + 2H₂SO₄ = CO₂ + 2SO₂ + 2H₂O

Uchuvchan bo`lmagan kuchli H₂SO₄ quruq tuzlardan boshqa kislotalarni siqib chiqaradi. Masalan,

NaNO₃ + H₂SO₄ = NaHSO₄ + HNO₃

Suyultirilgan H₂SO₄ standart potensiallar qatorida vodoroddan oldinda joylashgan metallarni eritadi.

Konsentrlangan H₂SO₄ qizdirilganda deyarli barcha metallar bilan reaksiyaga kirishadi. Masalan:

Cu + 2H₂SO₄ (kons) = CuSO₄ + SO₂↑ + 2H₂O

H₂SO₄ bosqich bilan dissotsilanadi:

H₂SO₄ ↔ H⁺ + HSO₄^- HSO₄^- ↔ H⁺ + SO₄^2-

U ikki asosli kislota bo`lgani uchun ikki qator tuzlar (sulfatlar va gidrosulfatlar) hosil qiladi.

H₂SO₄ + 2NaOH = Na₂SO₄ + 2H₂O H₂SO₄ + NaOH = NaHSO₄ + H₂O

H₂SO₄ + BaCl₂ = BaSO₄↓ + 2HCl Na₂SO₄ + BaCl₂ = BaSO₄↓ + 2NaCl

SO₄^2- + Ba²⁺ = BaSO₄↓