1-Ma`ruza. Mavzu: Metallmaslar. Vodorod. Suv. Reja. Metallmaslarning davriy jadvalda tutgan o`rni. Metallmaslarning umumiy xossalari

8-Ma`ruza.

Mavzu: Yonaki guruhchalar metallari.

Reja.

1. Yonaki guruhchalar metallarining umumiy xossalari.

2. Xrom, olinishi, xossalari, oksidlari, gidroksidlari va tuzlari.

3. Temir, olinishi, xossalari, oksidlari, gidroksidlari va tuzlari.

4. Cho`yan va po`lat ishlab chiqarish.

Yangi darsning bayoni.

1. Yonaki guruhchalar metallarining umumiy xossalari.

Yonaki guruhchalar elementlariga D. I. Mendeleyev davriy jadvalidagi barcha d– va f– elementlar kiradi. Davriy jadvalda bunday guruhchalar 12 ta bo`lib, bu elementlardan f– elementlar (lantanoidlar va aktinoidlar) davriy jadvalda alohida oilalarga ajratilgan. Qolganlari esa quyidagilar hisoblanadi: mis, rux, skandiy, titan, vanadiy, xrom, marganes, temir, kobalt va nikel guruhchalari.

Bu elementlarning tashqi elektron pog`onasida 1 tadan yoki 2 tadan elektron bo`ladi. Ular kimyoviy birikmalarida +1, +2, +3, +4, +5, +6, +7 oksidlanish darajalarini namoyon qiladi. Lekin ularning +1, +2, +3, +5, +7 oksidlanish darajalarini namoyon qilgan birikmalari barqaror birikmalardir.

Bu elementlar kislorod bilan R₂O, RO, R₂O₃, RO₂, R₂O₅, RO₃, R₂O₇ tipidagi oksidlarni hosil qiladi. Bu oksidlarga ROH, R(OH)₂, R(OH)₃ kabi asoslar hamda HRO₄, H₂RO₄ va H₂R₂O₇ kabi kislotalar muvofiq keladi.

Bu elementlar qizdirlganda va yuqori haroratlarda kislorod, galogenlar, azot, fosfor, ko`mir, kremniy, suv, asoslar, kislotalar va tuzlar bilan reaksiyaga kirishadi.

4Cr + 3O₂ = 2Cr₂O₃ Fe + Cl₂ = FeCl₂ 2Mo + N₂ = 2MoN

2Cr + 3H₂O = Cr₂O₃ + 3H₂↑ Ni + Cu(OH)₂ = Ni(OH)₂ + Cu

Zn + H₂SO₄ = ZnSO₄ + H₂↑ Zn + 2AgNO₃ = Zn(NO₃)₂ + 2Ag↓

Bu elementlar boshqa metallar bilan va bir-birlari bilan reaksiyaga kirishib qotishmalarni hosil qiladi. Ularning qotishmalari va metallarning o`zlari hozirgi texnika uchun ancha qimmatli materiallardir. Masalan: Bi–Cd, Ag–Pb, Ag–Cu, Cu–Ni, Ag–Au, Cu bilan Zn (CuZn, CuZn₃, Cu₃Zn₂).