1-ma’ruza. Mavzu: Metall qotishmalar. Cho’yanlarning tasnifi. Po'latlarning tasnifi. Alyuminiy qotishmalari. Mis qotishmalari. Titan qotishmalari. Magniy qotishmalari. Nikel qotishmalari. Maxsus xususiyatlarga EGA bo'lgan metallar va

METALL VA QOTISHMALARNING QATTIQLIGINI SINASH
Metall va qotishmalarning qattiqligi degan tushuncha shu qattiqlikni aniqlash usuli bilan bog’liqdir. Ko’pincha, metallning qattiqligi shu metall sirtqi qatlamining o’nga botiriladigan ma’lum shaklli (shar, konus yoki piramida shaklidagi) ancha qattiq jismning botishiga ko’rsatadigan o’rtacha qarshiligi tarzida aniqlanadi.
Eng ko’p tarqalgan usul sinaladigan namunaga shu namunadan qattiq bo’lgan boshqa jismni botirish usulidir. Bu usul bilan sinashda namunaning qattiqligi: a) sinaladigan namunaga Brinnel pressida po’lat shar botirilganda shu shar qoldirgan izning yuziga qarab, b) sinaladigan namunaga Rokvell pressida olmos konus yoki po’lat shar botirilganda ular qoldirgan izning chuqurligiga qarab, v) sinaladigan namunaga Vikkyers usulida olmos piramida botirilganda shu piramida qoldirgan iz yuzining qattaligiga qarab aniqlanadi.

Metall va qotishmalarning qattiqligini Brinel pressida aniqlash. Metall va qotishmalarning qattiqligini Brinel pressida aniqlash uchun namuna sirtiga diametri 2,5 yo 5 yoki 10 mm qilib yasalgan shar statik nagruzka (R) ta’sirida botiriladi (rasm).
Shar namuna sirtiga botirilgan shu namunada sharning segment tarzidagi izi qolada. Bu izning (segmentning) yuzi quyidagi formulalardan topiladi:

yoki

bu yerda D - sharning diametri, m hisobida;
d - izni g diametri, m hisobida;
h - izning chuqurligi, m hisobida;

1. 
   formula (2) formulaga qaraganda aniqroq natija beradi.
   

Ta’sir ettirilgan nagruzka (R) ning segment yuzi (F) ga nisbatan Brinel bo’yicha qattiqlik dyeyiladi va NV bilan belgilanadi:

F ning qiymatini yuqoridagi formulalardan keltirib qo’ysak, quyidagi munosabatni hosil qilamiz:

yoki

Sharning namunadagi izining diametri maxsus mikroskop yoki maxsus lupa bilan o’lchanadi.