1-Маъруза Мавзу. Касбга йўналтириб ўқитишнинг мақсад ва вазифалари. Касбга

Ўқувчиларни касб-ҳунарга йўналтиришда синф раҳбарининг тутган ўрни.
Мактаб ўқувчилари бир-бирларидан ўз қабилиятлари ва иқтидори билан фарқланадилар. Қобилият нотекис ривожланади, ривожланишнинг вақтинча тўхтаб қолиши кўпинча жадал ривожланиш билан алмашинади. Бу ҳол махсус педагогик назоратини талаб қилади. Ўқитувчи ёки синф раҳбари синфдаги барча ўқувчиларнинг лаёқати ва иқтидорини англаб етиши, шунга қарата иш олиб бориши зарур. Баъзи ўқувчиларга ортиқча талаблар қўйиб, қўшимча топшириқлар бериш лозим, бошқаларга эса ёрдам бериш керак. Шуни эсда тутиш керакки, тани соғ психик жиҳатдан соғлом болалар орасида қобилиятсизлари бўлмайди, балки улар орасида фақат шундайлари бўладики, уларнинг нимага қобилиятли эканини ўқитувчи билмаслиги мумкин, шу сабабли ўқувчиларни сабот билан ўрганиш ва уларни қайси касбга лаёқатли эканлигини тўғри баҳолаш, уларга тўғри йўл-йўриқ кўрсатиш педагогларнинг асосий вазифасидир.
Биз болаларимизни касб танлашига бефарқ бўлмасдан мактаб психологи, раҳбарияти, қолаверса синф раҳбарлари фан ўқитувчилари билан тез-тез учрашиб, боладаги мойилликни, қобилиятни, иқтидорни ривожлантиришимиз лозим.
Синф раҳбарлари ҳам ҳар бир ўқувчисини дарсларда, ташкилий ишларда кузатиб, ўқувчини ўрганиб, мактаб психологи ва ота-оналар билан ҳамкорликда иш олиб бориши мақсадга мувофиқдир. Шунингдек тарбиявий соатларда «Касбим – фахрим», «Мен ким бўламан», «Ота касбимни улуғлайман», «Онамдек улуғ касб эгаси бўламан» деган мавзуларда давра суҳбатлари ёки тарбиявий машғулотлар ўтказишлари зарур.


Математика дарсларида ўқувчиларни касб-ҳунарга йўналтириш.
Математика дарсларида ўқувчиларни касб ҳунарга йўналтириш учун математик билим берибгина қолмасдан бу билимларни ҳаётга тадбиқ қилишни чуқур ўргатиш лозим.
Агар ўқувчилар ҳар бир фандан олган билимларини ҳаётга тадбиқ этолмаса, амалда улардан фойдалана олмаса, бу фан қуруқ фан бўлиб қолаверади, ўқитувчининг меҳнати зоё, ўқувчининг вақти беҳудага сарфланган ҳисобланади.
Жамиятимизнинг ҳеч бир аъзоси йўқки, кундалик турмушида математикадан фойдаланмасин. Натурал сонлар, ўнли касрлар устида бажариладиган у ёки бу амалларни ўрганишни олсак, кундалик турмушда бундан фойдаланмайдиган кишини топиш қийин, ёки умуман мумкин эмас.
Геометриядан тўғри чизиқ, кесма, айлана, доира, учбурчак, кўпбурчак, шар, цилиндр тушунчалари билан боғлиқ мавзуларни олсак, бу тушунчалар жуда кўп касбларда, кундалик турмушда, бошқа фанларни ўрганишда тез-тез қўлланилади.
Математикани ўрганиш ўқувчиларда санаш, ҳисоблаш, ўлчаш, таққослаш, таҳлил қилиш, исботлаш, мантиқий фикрлаш, фазовий тасаввур қилиш каби жуда кўп кўникма ва малакалар таркиб топадики, буларсиз ҳаётда бирор иш қилиш қийин.
Шунингдек, узунлик, юза, ҳажм, оғирлик ва вақт бирликларини билиш ҳам ҳаётий заруратдир.
Кундалик турмушда учрайдиган масалалардан намуналар келтирамиз.
1. Дўконда уч кунда 110 метр газлама сотилди. Иккинчи куни биринчи кундагидан 45 метр кўп, учинчи куни эса, дастлабки икки кунда қанча сотилган бўлса, шунча газлама сотилди. Дўконда биринчи куни неча метр газлама сотилган?
Ечиш: 1-кун – х
2-кун – 45 метр кўп
3-кун х + 45 бўлса
х + 45 + х + 45 = 110
2х = 110 – 90
2х = 20
х = 10
жавоб: 1-кун 10 метр газлама сотилган.
2. Мактабимиз иссиқхонасининг бўйи 45м, эни 18м. Агар 1м² ерга 1 туп бодринг экилса ва ҳар бир тупи 3 кг дан бодринг солса, 1 кг бодринг 150 сўмдан сотилса, қанча даромад қилинади?
С = 45м ^. 18м = 810м²
1м²да – 1 туб
810 ^. 3 = 2430 (кг)
2430 ^. 150 = 364500 (сўм)
7 – синф Геометрия курсида «Трапеция» мавзусига доир шундай машқлар берилган.
481 – машқ.
Бир хил ўлчамли трапеция шаклидаги бир хил кафеллар билан текисликни тўлиқ қоплаш мумкинми?
481 – машқ
Бир хил ўлчамли тенг ёнли трапеция шаклидаги кафеллар билан текисликни қоплаш мумкинми?

483 – машқ.
Бир хил ўлчамли тўғри бурчакли трапеция шаклидаги кафеллар билан текисликни тўлиқ қоплаш мумкинми?

Маълумки девор ва бошқа турли сиртларни безаш учун учбурчак, квадрат, олтибурчак каби шаклдаги кафеллардан фойдаланилади. Ўқувчиларга ана шундай машқларни ечишда қоғоздан трапециялар ясаб, машқ шартини бажариш ўргатилса, бундай машқлар ўқувчиларни қизиқишини ошириш билан бирга касб-ҳунарга йўллашга ёрдам беради. Бундай масалаларни кўплаб келтириш, математика курсидаги ҳар бир мавзуни ҳаёт билан боғлаш мумкин.
Ўқувчиларни тарихий жойларга Хива ёки Урганч шаҳрининг диққатга сазовор жойларига экскурсияга олиб бориш айниқса катта аҳамиятга эгадир. Хивадаги қадимги ўзбек меъморчилигининг ўлмас обидаларини кўздан кечирар эканмиз, ўқувчиларга кўркам бинолар, улкан ва жозибали миноралар ва ажойиб нақшлар ижодкорларининг математикани қай даражада мукаммал билганликларини эслатиб ўтиш фойдалидир. Бу минора ва нақшлар маълум геометрик фигураларнинг қандай тартибда жойлаштирилганлигига ўқувчиларни эътиборини қаратилса, улар бу нақшларнинг сирларини тез идрок қила оладилар ва математиканинг ҳаётий фан эканлигига ишонч ҳосил қиладилар. Халқ амалий санъантида яратилган, ҳозирги кунда тез суръатлар билан ривожланиб бораётган наққошлик, ўймакорлик, каштачилик каби ҳунармандчилик турларига ўқувчиларни математик кўз билан қарашга одатлантириш уларда келгусида шундай касбларни эгаллашларига ёрдам беради. Тўғри танланган касб ҳар бир ёшни келгуси ҳаётида ўз ўрнини топа олишида, касбининг етук устаси бўлишида муҳим аҳамиятга эгадир.
Ўқувчиларни меҳнатга ва касб танлашга тайёрлаш ишлари улар шахсини мунтазам ва ҳар томонлама ўрганиш асосида амалга оширилади.
Ўқувчиларнинг касбларга қизиқишларини ва ҳавасларини синфда дарс процессида ўрганиб бориш муҳимдир. Чунки ўқувчиларда касбларга бўлган қизиқиш ва ҳавас кўп ҳолларда уларнинг атрофини ўраб олган дунё хақидаги билимлар таъсири остида вужудга келиши мумкин. Синфда ўрганилаётган ўқув предметларига ўқувчиларнинг муносабатлари ва уларни қандай ўзлаштираётганликлари ўқувчиларнинг иддий ва асосли равишда ўйлаб касб танлаганликларини кўрсатувчи омил ва шахс активлиги ривожланганлигини билдирадиган кўрсаткич бўлиб хизмат қилади. Ўқитилаётган фанларга қизиқишларига қараб ўқувчиларни уч группага бўлиш мумкин.
1. Ижтимоий фанларга қизиқувчи ўқувчилар.
2. Табиий фанларга қиқиқувчи ўқувчилар.
3. Умум таълим мактабларида ўрганилаётган барча фанларга қиқиқувчи ўқувчилар.
Айрим ўқувчилар ўз танлаган касбларини ўзи қизиқан фан билан боғлаб, «Мен математика талаб қиладиган соҳада ишлашни хохлайман» дейдилар.
Математика фанини мактабда ўқитилаётган бошқа фанларга, жумладан ишлаб чиқаришга, техникага, қишлоқ хўжалигига, медицинага боғлаб ўтиш мумкин. Мен қуйида ўрта мактаб математика фанида ўқитилаётган баъзи мавзу турли касбларга қандай боғлаш мумкинлигига мисоллар келтирамиз:
7-синф алгебра курсида «Функцияни график усулда берилиши» мавзусини ўтганда.
Ўтилган «Функцияни формула билан бериш» мавзуси такрорланади. Бунда ўқувчиларга қуйидаги вариантларда тарқатма материал берилади.
I – Вариант.
Фунуция й = 2х формула билан берилган. Функциянинг аниқланиш сохасини топинг.
II – Вариант.
Функция й (х) = –х + 5 формула билан берилган. у (1); у (2); у(3) ни топинг.
III – Вариант.
Функция жуфтларини кўрсатиш билан берилган. (3; 1) . Бу функциянинг аниқланиш ва қийматлар соҳасини ёзиб Беринг.
IV – Вариант.
Ифодадаги ўхшаш қўшилувчиларни ихчамланг.
- 0,5 а + 8 в + 4 + 6 а – 2 в;
Вариант тарқатилган ўқувчилар ечгунларича қолган ўқувчиларга умумий холда доскага чизиб муносабатнинг функция бўлиш бўлмаслигини аниқлаш топширилади.
Шунгача вариант тарқатган ўқувчилар ҳам тайёр бўлишади. Жавоблари ҳам кўриб чиқилади ва 1,2 та қўшимча савол берилиб баҳоланади. Шундан кейин дарснинг асосий 3 қисми бошланади.
3. Янги материални баён қилиш (15 минт).
Б аён қилиш функция берилган 2 усулини сўрашдан бошланади. Дарсликда график билан берилган муносабат қаралган. Бунинг ўрнига график билан берилган муносабатни ҳам олиш мумкин. бу муносабатни жуфтларини айтиш билан берамиз.
(-3; 0); (-2; 1); (-1; 2); (1;3); (2; 1)
Аниқланиш соҳаси: Х = - 3; -2; -1; 1; 2
Қийматлар соҳаси: у = 0; 1; 2; 3
Бу муносабат функциями.ўқувчиларда сўралади. Албатта ўқувчи аниқлаши учун Х нинг ҳар бир элементига у нинг 1 та элементи мос келганини аниқлаб, қаралаётган муносабат функция деб жавоб беради. Кадаскопга дарсликдаги расмлар чизиб тайёрлаб қўйилади.
Мана улар:



Бу расмлардаги 1 чиси функция, 2 чиси функция эмаслигини ўқувчилар билан биргаликда аниқлаб олинади. 2-чиси шунинг учун ҳам функция эмаски, 1 абсциссага 2та ордината мос келади, яъни -1га 1 ва 3 мос келган.
Дарсда яна эпидиаскопга мослаб 12 см ва 12см ҳажмда расм ясаб қўйилади.

а) функция б) функция эмас
функцияни жуфтларини айтиш билан бериш ёки формула билан беришдан кўпроқ график усулда беришга ўтилади. Чунки функцияни график усулда бериш жуда кўп соҳаларда қўлланилади. Масалан: 1) Медиклар – одам юрак-томир фаолиятининг уриш графигини чизишда яъни кордиологияда қўлланадилар.
2) Сейсматология инженерлари сейсмик станцияларда, ҳаво температурасини ўзиёзар асбоб чизган графиклардан фойдаланиб, ҳаво температурасининг қандай бўлишини айтиб берадилар.
3) Дарсни мустахкамлаш қисмида (15 минутда) китобдаги 214-219 гача ечилади. 214 мисол ўрнига: қуйидаги жадвал олинади ва графикка қараб тўлдирилади.

Х	-3	-2	1	2	3
у	0	2	2	1	-2

№ 215 машқ ўрнига юқорига отилган гранатанинг баъзи ҳолатларини тасвирлаб, графикка қараб функциянинг аниқланиш ва қийматлар соҳасини топиш топширилади.
Х = 1; 2; 3; 5; 6; 7; 8;
у = 1; 3; 4; 5; 5,5
Ўқувчилар мустақил равишда аниқлаб оладилар.
2) Ўқувчиларга кейинги уч кун давомида ҳаво температурасининг қандай бўлганлиги кўрсатувчи график чизиш топширилади.
ИИ. 8-синф Алгебра курсидан «Квадрат тенгламага келтирилиб ечиладиган масалалар» темасини ўтишда қуйидагиларга эътибор берилади.
1. Қандай масалалар квадрат тенгламаларни ечишга келтирилади.
Буларга мисол айтинг.
2. Мавзу қайси соҳаларда қўлланилади.
Масала 2) Синф хонасининг периметри 22м, юзаси эса 30м² бўлса, синф хонасининг энини ва бўйини топинг.
Масала бундай ечилади:
Синф хонасининг эни а м, бўйи в м
Шартга кўра,

а = 11–в
(11–в) ^. 2 = 30
11в – в² – 30 = 0
В² – 11В + 30 = 0 А =1; В = -11; С = 30.
Д = В² – 4АС = (-11)² – 4.1.30 = 21 – 120 = 1 0
;
А₁ = 11 – 5 = 6; А₂ = 11 – 6 = 5;
Жавоб: Синф хонасининг эни 5м, бўйи 6м ёки эни 6м, бўйи 5м бўлади.
Бу масалани ечиш билан ўқувчиларда мустақил фикрлаш доираси кенгаяди, фақат синф хонасининг эмас, балки ўзи яшаётган уйнинг эни бўйини, қишлоқ хўжалигида ўзи ишлов бераётган даланинг эни бўйини қандай қилиб унинг периметри ва юзи орқали топиш мумкинлигини ўрганиб олади.
Шу билан бирга шу ерда ўқувчилар архитекторлар уй ҳажмига қараб шу ҳажмда қанча турар жой жойлашажаклигини ҳамда шу жойларнинг эни ва бўйи неча метрдан бўлиши мумкин, эканлигини аниқлаб оладилар. Демак, бу мавзу ҳам қишлоқ хўжалигида архитектурада, ўрмончиликда, денгиз флотида ва бошқа кўпгина соҳаларда ишлатилади.
Квадрат тенгламаларни ечишга келтириладиган баъзи масалалардан намуналар келтирамиз. Буларни дарсликдаги баъзи мисоллар ўрнига келтириш мумкин, ёки математикага қизиқувчи ўқувчилар билан математика тўгаракларида ва дарсдан бўш вақтларда ечиш мумкин:
1. Пароход 5 соат вақт сарфлаб дарё оқими томон 48 км га оқимга қарши ҳам шунча йўл юрди. Агар дарё оқимининг тезлиги 4км/с бўлса, пароходнинг турғун сувдаги тезлигини топинг:
Ечиш: Пароходнинг тезлиги Х км/с билан белгилаймиз. У холда (Х - 4) км/с – пароходнинг дарё оқими томон тезлиги. (Х - 4) км/с пароходнинг дарё оқимига қарши тезлиги соат пароходнинг дарё оқими томон юрган йўлига кетган вақт.
соат пароходнинг дарё оқимига қарши йўлига кетган вақт.
Бу вақт масала шартига кўра, 5 соатга тенг. Демак,
Буни ечамиз.
48 (Х – 4) + 48 (Х+4) = 5 (Х² – 16)
48Х – 192 + 48Х + 192 – 5Х² + 80 = 0
5Х² – 96Х – 80 = 0. х₁=-0,8. х₂ = 20.
Биринчи ечим масала шартини қаноатлантирмайди, 2 чи эса ечим бўлади.
2. Оралларидаги масофа 900км бўлган икки шаҳардан бир-бирига қарши икки поезд чиқади ва йўлнинг ўртасида учрашади. Агар биринчи поезд иккинчи поезддан 1 соат кейин чиқса ва иккинчи поездга қараганда тезлиги 5 км/с ортиқ бўлса, ҳар қайси поезднинг тезлиги қандай?
3. Колхоз белгиланган муддатга 200 га ерга уруғ экиш керак эди, лекин у ҳар куни пландагидан 5га ортиқча экди, шунинг учун экин экиш муддатидан 2 кун олдин тамомланди. Экин экиш неча кунда тамомланган?
Дарсда охирги 3-масала уйга вазифага берилади. Дарсни мустаҳкамлашда ўқувчиларга қуйидаги ўхшаш саволларни бериш мумкин.
1) Қандай тенгламага квадрат тенглама дейилади.
2) Квадрат тенглама қайси формула билан ечилади.
3) Квадрат тенгламаларни ечишга қайси сохаларда мисоллар келтириш мумкин ва хакозо.
4) Квадрат тенгламага келтирилиб ечиладиган оғзаки масалалар тузинг.
8-синфларда шу мавзу бўйича математика тўгараклари ўтказишда қуйидаги мисол ва масалаларни олиш мумкин.
1) Иккита трактор биргаликда далани т соатда шудгорлаб чиқади.
Биринчи тракторнинг ўзи иккинчи тракторга қараганда м соат тез шудгорлайди. Ҳар 1 трактор айрим ишлаганда шу далани неча соатда шудгорлайди?
2) Қуйидаги тенгламани чап қисмини кўпайтувчиларга ажратиб ечинг.
3) Биквадрат тенгламани ечинг: 8х³ – 4х² + 2х – 1 = 0.
Х⁴ – 29х² + 100 = 0
4) Иррационал тенгламани ечинг:
5)
7 – синф алгебра дарслигининг IV – бобга доир қўшимча машқларнинг б) қисмини олиш мумкин.
Мана шу масалалар:
1. Сайёҳ солда дарё оқими бўйича 12км йўл босиб, турғун сувдаги тезлиги 5 км/с бўлган қайиқда орқага қайтди.
Сайёҳ барча йўлга 10 соат вақт сарф қилган. Дарё оқимининг тезлигини топинг.
2. Моторли қайиқ дарё оқими бўйича 39 км ва оқимга қарши 28 км йўлни шунча вақтда босидики, у турғун сувда шунча вақтда 70 км юриш мумкин эди. Агар дарё оқимининг тезлиги 3 км/с бўлса, моторли қайиқнинг турғун сувдаги тезлиги қандай бўлган?
9-синфда сон аргументининг синуси ва косинуси мавзусини ўтишда қуйидагиларга эътибор бериш керак.
1) Сон аргументининг синуси деб, 2) Сон аргументининг косинуси деб нимага айтилади.
3) Син ва Cос нинг баъзи қийматлари қандай ҳисобланади.
4) Қандай тригонометрик айниятларни биласиз.
5) Тригонометрик функциялардан қайси сохаларда фойдаланилади.
Мавзу 8-синф Геометрия дарсида ўтилган. Синус ва Косинус мавзусини ўқувчиларга эслатишдан бошланади. Р₀ = М (1; 0) нуқтани кординаталар боши атрофида бурчакда бурганда ҳосил бўлган Р нуқтанинг ординатаси соннинг синус дейилади. (Син билан белгиланади) бу нуқтанинг абциссаси эса нинг косинуси дейилади.
(Cос билан белгиланади).
Шу ерда шуни эслатиб ўтамизки дарсликдаги 69 расм эпидиаскопга мослаб олдиндан тайёрлаб қўйилади ва дарсда апидиаскопга қўйиб кўрсатилади ва тушунтирилади.
Шундай қилиб сонининг синуси радиан бурчакнинг синусига сонининг косинуси эса шу бурчакнинг косинусига тенг. Син² + Cос² = 1 айният мавжуд. Шу айниятдан фойдаланиб дарсликдаги машқлар ечилади:
Ўқувчилардан бирини доскага чиқариб, қуйидаги машқни олиш мумкин. (Cос² х + Син²х)² – (Cос² х – Син²х)²
Дарсда 460 машқ ҳам ечилади. Яна дарсни мустаҳкамлаш мақсадида такрорлаш бўлимидаги 850 машқни ҳам олиш мумкин.
9-синф ўқувчилари юқори синф ўқувчилари бўлгани учун Син ва Cос нинг баъзи қийматларининг жадвали ўқувчилардан оғзаки сўралади.
Масалан: Син 30⁰ нинг қийматини айтиб Беринг, жавоб олиниб, иккинси Cос 45⁰ нинг қийматини айтинг деб сўралади ва яна Cос 60⁰ нинг қиймати. Син 45⁰ нинг қиймати, Cос 90⁰ нинг қиймати сўралади. Бу билан ўқувчиларнинг оғзаки нутқи ҳам ошади. Шундан кейин тригонометрик функцияларнинг тарихидан сўзлаб берилади. Синус, косинус, тенгенс, котангенс, секанс ва косеканс функциялар айланада ўтказилган кесмалар узунликларининг нисбатлари сифатида V – Х аср Хинд ва Араб математикларида учрайди. Хинд математиги Ариабхата (V – асрнинг охири) sin² + cos² = 1 формулани ва ҳатто айрим бурчак синуси, косинуси ва тангенси формулаларини билар эди. шундай қилиб ўқувчиларда сон аргументининг синус ива косинуси орқали турмушнинг кенг соҳасида ундан фойдаланиш кераклиги айтилади: Масалан, бориб бўлмайдиган масофани топишда, яъни геологлар ишида, катта – катта дархтларнинг баландлигини аниқлашда, заводларда ҳар хили айланма ҳаракат қилувчи машиналар ишлаб чиқаришда, шунингдек ҳозирги замоннинг энг муваффақиятли ва ривожланган соҳаси бўлган космик фазони ўзлаштиришда ва қишлоқ хўжалигининг баъзи соҳаларида кенг фойдаланилади. Шу мавзу юзасидан ва умуман тригонометрик функциялар ва тригонометрик айниятларни исботлаш тўғрисида қуйидаги мисол ва масалаларни дарсдан бўш вақтларда ва математика тўгаракларида ечиш мумкин.
1. Қайси сон катта: 2 Син ми ёки Син² ми
2. 2 тг ми ёки тг² ми
3. Сос 2 700⁰ + Син 1890⁰ йиғиндини ҳисобланг.
4. кўпайтрмани ҳисобланг.
5. Ифодани соддалаштиринг: 2Син180⁰+3Cтг90⁰+ Cос 270⁰+тг0⁰
6.
7.
8. Син - Cос = 1 га асосан Син ^. Сос ни ҳисобланг.
Бу мисоллар математика 1 қисм сиртқи техникумлар учун. Н.С.Глаголевнинг китобидан олинди.
4) 9-синфда ўқувчиларга «Эгри чизиқли трапециянинг юзи» мавзусини ўтиш тўғрисида: Бу мавзуга режа бўйича 2 соат ажратилган. Шу 2 соатда дарслик бўйича белгиланган материални ва шу материал асосида эгри чизиқли трапецияни юзини топишдан қаерларда фойдаланиш кераклигини айтиб ўтамиз.
Мавзу тўғрисида қисқача маълумот бераман:
Ўқувчилардан трапеция деб қандай фигурага айтилади деб сўрашдан
Математика фанида ўқувчиларни касб танлашга йўллаш фақат шу мавзу оқали эмас, математика фанининг ҳар бир мавзуси ҳам амалга оширилиши мумкин. масалан: Конгурент фигуралар мавзусини ўтишда тикувчилар кийим андозасини олишда фойдаланишларини айтиш мумкин. Сферанинг ҳажми мавзусини ўтишда сфера шаклида қурилган биноларни (масалан цирик) томларини бўяш учун кетган бўёқ миқдорини аниқлашда қўлланишини, ҳажмлар мавзусини ўтишда турмушда учрайдиган фигураларнинг ҳажмларини топиш, уларга кетадиган материал Миқдорини аниқлашда ёрдам беришни айтиб ўтиш лозим. Математика дарсларида ҳамма мавзуларни турмуш билан ўқувчиларни касбга йўллаш билан боғлаш мумкин.
Ўқувчиларни касбга йўллашда мактабда тарбиявий ишларнинг аҳамияти ёшларнинг фаолиятнинг бирор турига қатъий қизиқишини тарбиялашдан иборатдир. Хозирги кунда фан ва техника тобора тараққий этаётган бир шароитда, ўқувчиларни касб танлашга йўллаш умумдавлат аҳамиятига эга. Мана шундай шароитларда ёшдарнинг қизиқишларини аниқлаш, уларга мактабда ўқиб юрган пайтларидан бошлаб ҳаётда, меҳнатда ўз ўринларини топиб олишга ёрдам бериш жуда зарурдир.