1-ma’ruza Mavzu: Hayotiy faoliyat xavfsizligining nazariy asoslari Reja

Tavakkalni klassifikatsiyalash

"T`ni baholashda uni foyda" bilan solishtirish. ya`ni odam hayotini saqlab qolish uchun pul birligi kirgizilishi taklif qilinadi. Ko`pchilik insonlarbunga norozilik bildirishdi, chunki odam hayotining bahosi yo`q. bunda pulvozlik qilish yaramaydi. Lekin odam hayotini saqlab qolish uchun qancha mablag` sarf qilish kerak deganda bunday baho kerakdir.

Xorijda o`tkazilgan tekshirishlarga ko`ra odam hayoti AQSH da 650 mingdan 7 mln dollargacha baholanar ekan.

"T" ni aniqlash qancha taxminiy bo`lishiga qaramay, uni aniqlashning quyidagi 4 yo`li mavjud:

1. 
   Muxandislik yo`li. Bu yoi statistikaga; takrorlanishlarini hisoblashga
   xavfsizlikning. tahminiy taxliliga (analiz), "xavflar daraxti" qurishga asoslanadi.
   
2. 
   Modellash yo`li (andozalash). Bu yo`l odamga. guruhga, kasbga ta`sirqiluvchi omillar modelini qurishga asoslangan va h.k. Bu yo`liar bilan hisoblashga ma`iiimotlar topish ancha qiyin.
   
3. 
   Ekspert (tekshirish) yo`li. Ma`lumotlarni ckspcrtlardan (mutaxassislardan) so`rab yig`ishga asoslangan.
   
4. 
   Ijtimoiy yo`l. Bu yo`l odamlardan so`rab. surishtirib aniq xulosa chiqarishga asoslangan. Bu yo`liar "T" ning har xil nuqtayi nazardan tasvirlaydi. shuning uchun hamma yo`liar birga qo`llaniladi.
   

‘Tavakkal’ ning yo`l qo`ysa bo`ladigan fikr yuritish usuli.

Xavfsizlik texnikasi, 4 ^X 10⁵mutloq xavfsizlikni yaratib berishga asoslangan. Amnio, bunday holatni (ya`ni T=0) yaratib berish haqiqatan mumkin emas. Shuning uchun yoi qo`ysa bo`ladigan "T" ni (YQB) fikr yuritish usuli qabul qilinadi. "T" o`z ichiga texnik, ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy nuqtayi nazarlarni oladi va ayrim murosalarga borishga to`g`ri keladi.

Aniqki, texnik sistemaning xavfsizligini ko`tarish uchun iqtisodiy imkoniyatlar bepoyon emas.

Agar xavfsizlikka qancha ko`p xarajat qilinsa, ijtimoiy sohalarga shuncha kam xarajat qilishga to`g`ri keladi. Rasmda "Tavakkal" ning yo`l qo`ysa bo`ladigan fikr yuritish usulini

rasmda "Tavakkal" ning yol qo`ysa bo`ladigan fikr yuritish usulini grafik bo`yicha aniqlanadi.

Tavakkalning YQB mintaqasi shunday minimal chegaraki. unda ijlimoiy va texnik mablag`lar ma`lum mutanosiblikka ega. Tavakkalni tanlashda buni hisobga olish kerak va jamiyat shu bilan qanoatlanishga majbur.

Jahonning ayrim mamlakatlarida tavakkalning YQB qiymati qonuniy asosda belgilangan. O`lim hodisalarining maksimal YQB darajasi bir yilda 10-6 deb olingan. Odatda tavakkalning YQB darajasi 10-8 bo`lsa bujuda kichik qiymat hisoblanadi.

Tavakkalning YQB moxiyati tushunchalari bizda hali qabul qilinmagan va to`la amalga oshirilmagan. Bundan tashqari, ayrim mutaxassislar bunga tanqidiy nazar bilan qaraydilar. Ularning fikricha. xavlsizlikni bunday baholash insonparvarhk nuqtayi nazaridan yiroq deb tushuniladi. Ilaqiqatan, hozirgi mavjud usullardan, tavakkalning YQB mohiyati usuli 2-3 daraja jiddiyroqdir. Binobarin. bu tushunchani kiritish bevosita odamning himoyasiga yo`naltirilgandir