1-ma’ruza Matn. Chuvalchanglar sinfi. Mavzu: Halqali chuvalchanglar tipining umumiy tavsifi va klassifikatsiyasi. Belbog‘sizlar

Qon aylanish sistemasi
yopiq. Bu sistema tananing orqa va qorin tomonidagi qon 
tomirlaridan iborat. Bu ikkala yirik qon tomirlari peritoneal epiteliy ostidan 
o’tadigan mayda tomirlar, lakunalar va selom devorini aylanib o’tadigan halqa 
tomirlar bilan bog’langan. Halqa tomirlar harbir segmentda bittadan yoki 
birnechtadan bo’lib joylashgan. Bu tomirlar orqali qon jabralarga boradi, undan 
nefridiylarga qaytadi. Qon tomirlar organlarda juda mayda ingichka kapillyarlarni 
hosil qiladi. Polixetalarda (shuningdek kam qillilarda ham) qon faqat qon tomirlar 
va ingichka kapillyarlarda oqqani tufayli yopiq qon aylanish sistemasi hisoblanadi. 

---

Tananing oldingi yarmini orqa tomonidagi yirik qon tomirining bir meyorda 
qisqarib turishi tufayli qon tananing old tomoniga, qorin qon tomiri orqali esa orqa 
tomonga oqadi. 
Ajratish sistemasi 
nefridiylardan iborat. Gavdaning har bir segmentida bir juftdan 
bo’ladi. 
Shunga 
binoan 
polixetalarning 
shuningdek 
boshqa 
halqali 
chuvalchanglarning ham ajratish sistemasi segmentar organlar (metanefridiylar) 
deyiladi. Metanefridiyning bir uchi selom bo’shlig’i orqa devori yonida, nayi 
keyingi (yonidagi) segmentga o’tib, yon tomonda tashqariga ochiladi.
Nerv sistemasi. 
Nerv sistemaning asosiy (markaziy) qismi bir juft bosh 
gangliylari, ulardan chiqib, halqumni aylanib o’tuvchi ikkita halqum atrofi 
konnektivalar va bir juft qorin nerv tolasidan (bo’ylama shoxchadan) iborat. Tuban 
taraqqiy etgan polixetalarda bu bo’ylama nerv tolalari bir-biridan uzoq turadi. 
Nisbatan murakkabroq tuzilgan polixetalarda bu ikkala tolalar bir-biriga ancha 
yaqinlashadi va harbir segmentda tola bittadan gangliya hosil qiladi va ikkala 
gangliya o’zaro komissura bilan qo’shiladi. Shunday usulda narvon shaklidagi nerv 
sistemasini hosil qiladi. Lekin aksariyat polixetalarda bo’ylama nerv tolalar yanada 
yaqinlashib, ulardagi gangliyalar o’zaro bevosita qo’shilib ketadi va qorin nerv 
zanjiri ko’rinishidagi nerv sistemani hosil qiladi.