1-Maruza Kirish

x-




x+


 
  Stpyudent taqsimotidan foydalanib, berilgan eh’timoliy xatolik miqdori 


 
orqali  ishonchlilikni  bah’olash  mumkin  yoki  aksincha,  natijaning  berilgan 
ishonchligini 

 orqali eh’timoliy xatolik 


 ni topish mumkin: 
 


 
= tg

S/
N
   
 
           
(5.4) 
bu erda tg

 - Stpyudent koeffitsienti, ishonchlilik eh’timolligi 

 va erkinlik 
darajasi K=N-1 ga bog’liq; S - o’lchanayotgan kattalik x ning o’rtacha arifmetik 
chetlashishi qiymati: 
S=
)
1
/(
)
(
2
1




N
x
xi
N
i
 
 
             
(5.5) 
  Erkinlik darajasi K sifatida kuzatishlar sonining aniqlanayotgan tafsilotlar 
(nomalumlar) soniga teng miqdorga kamaytirilgan miqdori qabul qilinadi. 
  Muayyan  erkinlik  darajasida  K  da,  ishonchlilik 

  orqali  Stpyudent 
koeffitsientini topiladi: 
tg

 = 

/

x 
= 


N /

 
 
  
 
(5.6) 
bu  erda 

x
  -  N  ta  o’rtacha 

xi  miqdorlardan  iborat  to’plam  uchun  o’rtacha 
kvadrat xatolik (

x
= 

/
N
). 
  Agar  tg

 va 

x
 qiymatlari  malum  bo’lsa, 


 
=  tg

x ni, shuningdek,  x 
kattalik uchun ishonchililik oralig’ini aniqlash mumkin. 
  U h’olda o’lchash natijasini quyidagi ko’rinishda yozish mumkin: 
 
x=

x 

 


 
 
    
       
 
 
(5.7) 

---

 
Nazorat savollari:  
1.  O’lchashlar xatoliklarining turlari? 
2.  O’lchashlar xatoliklarining vujudga keltiradigan manbalari? 
3.  O’lchash vositalarini tanlash? 
 
 
Maruza N5. Standartlashdagi umumiy masalalar. Standartlashning turi va 
kategoriyalari. Standartlashni ro’yxatga olish, qayd qilish organlarini 
tuzilishi. Maxsulotni xili va o’lchamlarini standartlash. Standartlashtirilgan 
maxsulotning asosiy parametrlari 
 Reja: 
1. 
Standartlashning  umumiy masalalari. 
2. 
Standartlashning obektlari. Standartlashni ro’yxatga olish, qayd qilish 
organlarini tuzilishi. 
3. 
Qurilishda   o’lchamlarini standartlash.  
Adabiyotlar 
1.  Abdurashidov  Q.S.,  Hobilov  B.A.,  Nazarova  M.K.  Qurilishda 
metrologiya,  standartlashtirish  va  sifat  nazorati.  T.:  “Faylasuflar  milliy 
jamiyati”,  2011. - 212 b. 
2.  Qurbanov  A.A.  Metrologiya,  standartlashtirish  va  sertifikatlashtirish.  T.: 
YAngi yo‘l poligrafservis, 2007.- 224 b.  
3.  Nuriev  K.K. O‘zaro  almashuvchanlik  metrologiyasi va  standartlashtirish. 
T.: O‘zbekiston yozuvchilar uyushmasi, 2005.- 312 b.  
4.  Abduvaliev  A.A.,  Avakyan  P.G.  i  dr.  Osnovы  obespecheniya  edinstva 
izmereniy. T.: 2005.