1-Ma`ruza. Kirish. Hayotiy faoliyat havfsizligini ta’minlash asoslari. Reja

Sensomotor maydon. Zarur hollarda jarayonlar kechishiga ta`sir etishni, ya`ni boshqarishni, ta`minlovchi vositalar: Dastaklar; Richaglar; Rostlagichlar; Knopkalar, qayta qo`shgichlar; va boshqa turli boshqarish vositalari.





Biofizik moslashish: Boshqaruvchi uchun maqbul fiziologik holat va talabga javob beradigan ishchanlikni ta`minlaydigan atrof-muhitni yaratish biofizik moslashish deb ataladi (mikroiqlim parametrlari, turli nurlanishlar, shovqin va titrash, havo tozaligi va boshqa).
Energetik moslashish: Odamning kuch va energetik ko`rsatkichlari chegaralangan. Shu sababli: mashinaning boshqaruv organlari va ularga boshqaruvchi tomonidan qo`yiladigan eng maqbul zo`riqish, sarflanadigan quvvat, harakat aniqligi va tezligi orasidagi o`zaro bog`lanish energetik moslashish deb ataladi.
Fazoviy – antropometrik moslashish: Mehnat jarayonida odam gavdasining o`lchamlarini, gavda holatini, tashqi fazoni ko`rish imkoniyatlarini nazarda tutadi. Bunda: ish o`rni hajmi; qo`l va oyoqlar etadigan zona chegaralari; MAEVlarni va sensomotor maydonni joylashtirish ko`rsatkichlari va boshqalar aniqlanadi. Bu masalani echish ham murakkab hisoblanadi, chunki odamlar turli ko`rsatkichlarga ega.
Fazoviy – antropometrik moslashishga misollar

Texnik estetik moslashish: Texnik estetik moslashish mehnat jarayonida odam mashina bilan ishlashdan huzur – halovat, estetik zavq olishini nazarda tutadi. Bu masalani echish uchun dizaynerlar, konstruktor – rassomlar jalb qilinadi.





Asosiy ergonomik vazifalarning sinflanishi: Psixologik yuklanishni kamaytirish; Shinam ish muhitini ta`minlash; Ishning qulayligini ta`minlash; Ishlab chiqarishni ratsional tashkil qilish; Kadrlar bilan ishlash; Fiziologik yuklanishlarni kamaytirish.
Psixologik yuklanishni kamaytirish: nazorat tizimlarini avtomatlashtirish; ishlab chiqarish jarayonlarini stabillashtirish; ish xavfsizligini ta`minlash; jihozlarning ishonchli ishlashini ta`minlash;
ma`lumotlar hajmini me`yoriy darajagacha kamaytirish; nazorat va sozlashning qo`lay (ratsional) tizimlarini tashkil qilish; nazorat va sozlash tizimlarini markazlashtirish.