1-ma’ruza. Fizika fani haqida. Moddiy nuqtaning to’G’ri chiziqli harakati

Fizikaning rivojlanish tarihidan malumotlar. 
Fizik jarayonlar juda qadim zamonlardan buyon, hattoki eramizdan oldin ham odamlarning diqqat 
markazida bo’lgan. Moddalarning atomlardan tashkil topganligi to’g’risidagi talimot Demokrit, Epikur, 
Lukretsiylar tomonidan olg’a surilgan. Olamning geotsentrik sistemasi (Er olamning markazi) haqidagi 
ta’limot Ptolemey tomonidan yaratilgan. shuningdek eramizdan oldin qadimgi Yunonistonda richag (tayanch) 
to’g’risidagi, yorug’likning to’g’ri chiziq bo’ylab tarqalishi va qaytishi, gidrostatikada Arhimed qonunlari 
yaratildi. Elektr va magnit hodisalariga aloqadar bazi sodda hodisalar kuzatildi. Bularning barisi eramizdan 
oldingi to’rtinchi asrda Aristotel tomonidan umumlashtirib yagona sistemaga solindi. O’n ettinchi asrga kelib 
italiyalik mashhur fizik G.Galiley (1564-1642) harakatni matematik tenglamalar yordamida ifodalash 
zarurligini tushundi. Galiley inertsiya va jismlarning erkin tushishi qonunlarini yaratdi. Yorug’likning 
tezligini o’lchash maqsadida tajriba o’tkazdi. shunday bo’lishiga qaramasdan o’n ettinchi asrning eng ulkan 
yutug’i ingliz fizigi I.Nyuton (1643-1727) tomonidan klassik mehanikaning yaratilishidir. U o’zining 1687 
yilda chop etilgan «Natural filosofiyaning matematik asoslari» asarida dinamikaning uchta asosiy qonuni va 
butun olam tortishish qonunini bayon qildi. 
Fizika rivojining keyingi etapi DJ.Maksvell (1831-1879) tomonidan elektromagnit maydon 
nazariyasining yaratilishi bo’ldi. G.Gerts (1857-1894) elektromagnit to’lqinlarning mavjudligini tajribada 
isbotladi. 
Keyingi muhim voqealar 1895 yilda V.Rentgen (1846-1923) tomonidan o’z nomi bilan ataluvchi 
nurlarning, 1896 yilda A.Bekkerel (1822-1908) tomonidan tabiiy radioaktivlikning kashf qilinishidir. 
1905 yilda A.Eynshteyn (1879-1955) maxsus nisbiylik nazariyasini e’lon qildi. shu yili u fotoeffekt 
uchun o’z formulasini yozdi. 1911 yilda E.Rezerford (1871-1937) va 1913 yilda N.Bor (1885-1962) atomning 
planetar modelini yaratishdi. 
Yuqoridagilar kvant fizikasiga asos bo’ldi. Atom yadrosi va elementar zarralar fizikasi vujudga keldi. 
Shuni qayd etish kerakki olamning hozirgi fizikaviy manzarasi hosil bo’lguncha juda ko’plab dadil 
g’oyalar olg’a surildi va kashfiyotlar qilindi. Fizika sohasidagi bilimlarini chuqurlashtirishni hohlovchilar 

---

albatta ular bilan tanishadilar. Endi esa tabiatni o’rganish ilmiga buyuk bobolarimiz, sHarq allomalarining 
qo’shgan hissalariga to’xtalib o’taylik.