Elektr jixozlarning ish rejimlarini optimallashtirish Elektr jixozlarning ish samaradorligi bajarilgan birlik ish miqdoriga bog’liq bo’lib, turli faktorlar bilan aniqlanadi. Ayniqsa iste’molchilar quvvati muhim rol o’ynaydi. ko’plab avtomatlashtirilgan elektr yuritmalarni qo’llanilishi elektr yuklamalarni to’g’ri tanlanishini talab qiladi. elektr yuritmalarning samaradorlik mezonlari va ularning yuklanishi orasidagi bog’liqlik murakkab, nochiziqli harakterga ega.
Past yuklanishlarda oshirilgan quvvatli elektr motor qabul qilinganda elektr yuritma past energetik ko’rsatkichlarga ega bo’ladi. YUklanishning oshirilishi elektr yuritmalarni energetik ko’rsatkichlarini oshiradi, lekin bunda elektr motor qizib ishlaydi, uning ishonchliligi pasayadi. Faqat optimal yuklanishdagina elektr motor samarali ishlaydi, harajatlar yig’indisi minimal bo’ladi. Elektr motorlarni tanlashda yuklamadan farqli quvvatli motorlar olinsa, xo’jalik uchun qo’shimcha harajatlar ortadi texnologik zarar yuzaga keladi. Elektr motorlarni optimal yuklanishi bo’yicha tanlashning maqsadi har bir holatni yaxshi va yomon tomonlarini ko’rsatib, ularni solishtirib, samaradorlik mezonlarini topib, elektr motorlarni samarali ishlatish mezonlari bo’yicha eng qulay variantlarni aniqlashdan iboratdir. Jumladan samaradorlik mezonlaridan biri sifatida motordagi isroflar yig’indisi olinishi mumkin.
Elektr motorning yuklanishini undagi quvvat isroflari yig’indisi bo’yicha optimallashtirish mumkin. Elektr motorlar nazariyasida aniqlanilishi bo’yicha motordagi quvvat isroflarni yig’indisi, yuklanish koeffitsiyenti ga teng bo’lganda minimal bo’ladi,
bu yerda – motorni salt ishlashi va qisqa tutashuv quvvat isroflari.
YUqoridagi ifoda masalani elektr ta’minot tizimidagi isroflarni hisobga olmay aniqlangan. Real faktor, sharoitlarni hisobga olib elektr motorlarni yuklanish rejimlarini optimallashtirishda faqat motorni emas, butun « M – E – T – X »sistemani tahlil qilish zarur, bu yerda
M – manbaa
E – energetik qurilma
T – texnologik ob’ekt
X – elektrotexnik xizmat.
Elektr motorni barcha ko’rsatkitchlarini hisobga olgan holda yuklanish koeffitsiyenti quyidagicha aniqlanadi:
(3.6)
bu yerda S = 1,1…1,2 – Elektr ta’minot tizimi hisobiga qo’shimcha isroflarni hisobga oluvchi koeffitsiyent.
– reaktiv quvvat ekvivalenti, elektr motorning reaktiv quvvati hisobiga tarmoqda yuzaga kelgan aktiv quvvat yo’qotilishi
-salt ishlash va qisqa tutashuv reaktiv quvvatlari, (nisbiy kattaliklar).
Elektr motorda magnitlanish reaktiv quvvati doim uning qisqa tutashuv reaktiv quvvatidan (sochilish quvvat) katta bo’ladi, ya’ni manbaa – energiya iste’molchi – texnologik ob’ekt – xizmat ko’rsatish tizimi sistemasida quvvat isrofi bo’yicha optimal yuklanish dvigatelning foydali ish koeffitsiyenti bo’yicha belgilangan optimal yuklanishidan doim katta bo’lib qoladi. Turli xil mezonlar bo’yicha optimal yuklanish turlicha bo’lib qoladi va ishlatish sharoitlarini kompleks o’rganilganda va real faktorlarni hisobga olinganda optimallashtirish natijalariga aniqliklar kiritilishi mumkin. SHu bilan birgalikda asinxron motorlarning energetik ko’rsatkichlari yuklanish rejimlari o’zgarganda turg’un bo’lib qolishini aytib o’tish lozim. YUklanishning optimumdan ±30%ga ogishi motordagi quvvat isrofini 7%gacha oshishiga olib keladi.
Faqat yuklamaning 40% va undan pastga ketishi foydali ish koeffitsiyentining tez pasayishiga olib keladi. Elektr yuritmadagi quvvat isrofini tubdan kamaytirish, energetik ko’rsatkichlarni yaxshilash uchun elektr motorlarni ishlatishda to’g’ri tanlash bilan birgalikda motorlarni loyihalash va tayyorlash jarayonidayok reaktiv quvvatlarni muvozanatlovchi elementlar bilan ishlab chiqish zarur. Mashinasozlik va ogir sanoat elektr tarmoqlaridagi iste’molchilarning tarqoqligi tarmoqlar uzunligining me’yoridan kattaligi, qayta-qayta (4-5 marta) transformatsiyalanishi elektr ta’minot tizimining foydali ish koeffitsiyenti past bo’lishiga va butun manbaa – energiya iste’molchi – texnologik ob’ekt – xizmat ko’rsatish tizimining energetik ko’rsatkichlarining past bo’lishiga olib keladi.
