1-ma’ruza: Bolalar adabiyoti fanining maqsad va vazifalari, bolalar kitobxonligi. Reja

Qo’shiqlar.

    Bola  tarbiyasida  qo’shiqning  roli  juda  katta.  Qo’shiq  lirikaning 

eng  qadimgi  shakllaridan  biri  bo’lib,  kuylashga  mo’ljallangan  bir  necha  bandli 

she’rdan iboratdir. Qo’shiqlar kuy-ohang bilan aytiladi. Ba’zan qo’shiq o’yin bilan 

birga ijro etiladi. Demak, qo’shiq uchun she’r va kuy kerak. Qo’shiq xalq og’zaki 

ijodining  eng  ko’p  tarqalgan  va  ommalashib  ketgan  janrlaridan  biri  hisoblanadi. 

Ayniqsa, «Alla» qo’shig’i yetakchi o’rinda turadi.  

Yot, bolam, uxla, qo’zim,  

Uylarda o’chdi chiroq.  

Uxlar asalarilar,  

                                                 

2

Paul H. Fry.  Theory  of   literature  Yale University- 2012. Empson W. Chapter 6–Page 76  

  

 

---

Uxlar baliqlar tinchroq.  

Ko’kda oy yarqiraydi,  

Derazadan qaraydi.  

Ko’zlaring yumgin, qo’zim,  

Yot, quvonchim, qunduzim!  

Alla, alla, 

Alla, alla, alla-yo. 

Uxla qo’zim, alla-yo. 

Yum ko’zingni, yulduzim, 

Yum-yum ko’zingni, qunduzim. 

Ovuntirish  —  allani  hamma  —  onalar,  buvilar,  bobolar  aytishadi.  Alla  asta-

sekin ommaviy qo’shiqqa aylanadi. Qo’shiqlar uzoq yillar mobaynida davom etadi.  

 Taqa-tuqi gavora bo’lsin, 

    Dushmanlari ovora bo’lsin. 

Uyqusi beshikda qolsin, 

 Dushmani eshikda qolsin. 

Maqollar. 

Bolalar xalq og’zaki ijodida maqollar yetakchi o’rinda turadi. Xalq 

yaratgan  g’oyat  ixcham,  chuqur  va  tugal  ma’noli  gaplar  maqol  deb  yuritiladi. 

Maqol xalqning, bir necha avlodlarning aql-u farosati hamda turmush tajribasining 

yakuni,  ular  donishmandligining  mahsulidir.  Maqollarda  hayotning  achchiq-

chuchugini tatib ko’rgan, turmushdagi hodisalarga aql ko’zi bilan qaraydigan, sof 

vijdonli,  oliyjanob  mehnat  ahlining  biror  voqea-hodisadan,  biror  kishidan  yoki 

biror  ishdan  chiqargan  xulosasi  bayon  qilinadi.  Bu  xulosa  biror  kishi  uchun 

(ko’proq bolalar uchun) yo’l ko’rsatuvchi bo’lib xizmat qilishi mumkin. Maqollar 

xalqning  aql-idroki,  ijtimoiy-tarixiy  tajribasi,  kurashi  hamda  mehnatning  badiiy 

ifodasi sifatida yaratib kelinmoqda. 

Deyarli barcha maqollarda, birnchi navbatda,  bola tarbiyasi, odobi yotadi. 

E’tibor bering:  

Avval o’yla, keyin so’yla,  Bola aziz-odobi undan aziz,  Inson odobi bilan , 

osmon  oftobi  bilan,  Odob  bozorda  sotilmas,    Odobning  boshi  til,  Otang  bolasi 

bo’lma, odam bolasi bo’l, Yaxshi xulq kishining husni, To’g’ri o’zar, egri to’zar. 

Bunday ibratomuz maqollar ro’yxatini ancha davom ettirish mumkin