Milliy maqsad 1. Kam ta’minlanganlikni va qoniqarsiz oziqlanishni qisqartirish 1-sonli Milliy vazifa. 2015 yilga borib kam ta’minlanganlikni ikki barobar qisqartirish.
Kambag’allik – murakkab muammo. U har bir joyda va zamonda o’zgarib, xilma-xil shaklda namoyon bo’ladi hamda kambag’allikni turlicha ta’riflaydi. Barcha mamlakatlar hamda mintaqalar uchun kambag’allikning universal ta’rifi yo’q va bo’lishi ham mumkin emas. Kambag’allikning miqdoriy ko’rsatkichlari juda nisbiy bo’lib, eng avvalo, mamlakatning iqtisodiy rivojlanish darajasiga bog’liq bo’ladi. Kambag’allikning asosiy tavsifi – uning ijtimoiy nomaqbulligi ya’ni kambag’allik – kishilar duchor bo’lishdan qochadigan ahvol. Shunday qilib, kambag’allik – imkon qadar ko’proq odamlar yetarlicha oziq-ovqatga, tegishli uy-joyga ega bo’lishi, ta’limdan va sog’liqni saqlashdan bahramand bo’lish imkoniyatiga, zo’ravonlikdan himoyalanish va hayotiy muhim masalalarda ovoz berish huquqiga ega bo’lishi uchun harakatga da’vat, kambag’allar uchun ham, boylar uchun ham bir xilda da’vatdir. Kambag’allik ahvolini monitoring qilish uchun, birinchi navbatda, unga ta’rif berish va uni o’lchay bilish zarur. Kambag’allik murakkab muammo bo’lgani sababli uning qo’lamini baholash uchun kamida bir nechta ko’rsatkich zarur.
Kambag’allikning global o’lchovi Kambag’allik miqdorini xalqaro ko’lamda o’lchash uchun kambag’allik chizig’ining yagona ko’rsatkichidan foydalaniladi.
Kishi xarid qobiliyati pariteti bo’yicha kuniga 1 AQSh dollaridan kamiga yashasa, u o’ta iqtisodiy qashshoqlikda xayot kechirayotgan hisoblanadi (XQP mamlakatlar bo’yicha nisbiy valyutalar xarid qobiliyatini o’lchaydi).
Ko’p mamlakatlar o’z kambag’allik chizig’i ko’rsatkichini o’z mamlakatlari xususiyatlari hamda rivojlanish sharoiti asosida o’zlari belgilashadi.
O’zbekistonda kam ta’minlanganlikni qisqartirish maqsadida qanday choralar ko’rilmoqda?
Hukumat hamkorlar bilan o’zaro jips munosabatda kam ta’minlanganlik holatini tahlil qilish va kambag’allikka qarshi kurash siyosatini amalga oshirish uchun qator ishlarni bajardi.
Asosiy tendentsiyalar va kambag’allikning kontsentratsiyalanishi Rivojalanayotgan mamlakatlarning ko’pchiligidagi kabi, aholining eng nochor guruhlari qishloq aholisi, ko’p bolali oilalar, nogironlar, ishsizlar, ma’lumoti darajasi past kishilar hamda boquvchisi ayol bo’lgan oilalardir.
Daromad darajasi kam ta’minlanganlikning asosiy bo’lsa-da, yagona aniqlovchisi emas. Hozirgi O’zbekistonda kam ta’minlanganlik sog’liqni saqlashdan, ta’limdan, kommunal xizmatlarning toza suv va tegishli sanitariya sharoiti singari asosiy turlaridan bahramand bo’lish sifati bilan bog’liq. Shunday qilib, kambag’allik darajasini pasaytirish boshqa barcha MRMga erishish bilan chambarchas bog’liq bo’lgan kompleks vazifadir.
Kam ta’minlanganlikning “Aholi farovonligini oshirish strategiyasi oraliq hujjati”da belgilangan bosh omillari quyidagilardir:
Demografik vaziyat;
Bandlik darajsi va mehnat bozori tuzilmasi;
Ta’lim va sog’liqni saqlashdan bahramandlik;
Mintaqaviy tafovutlar;
Atrof muhitning ahvoli.
Kam ta’minlanganlikning “Aholi farovonligini oshirish strategiyasi oraliq hujjati”da belgilangan bosh omillari quyidagilardir:
Demografik vaziyat;
Bandlik darajsi va mehnat bozori tuzilmasi;
Ta’lim va sog’liqni saqlashdan bahramandlik;
Mintaqaviy tafovutlar;
Atrof muhitning ahvoli.
Milliy maqsad 2. Boshlang’ich va o’rta maktablarda ta’lim sifatini oshirish 2-sonli Milliy vazifa. 2015 yilga borib, umumiy bahramandlikni saqlab qolgan holda, boshlang’ich va umumiy o’rta ta’lim sifatini oshirish Mavjud muammolarni hal qilish uchun qanday choralar ko’rilmoqda? 1997 yilda O’zbekiston ta’lim sohasida islohotlarni amalga oshira boshladi. “Aholi farovonligini oshirish strategiyasi”ga rioya qilib Hukumat ta’lim sifatini oshirish uchun katta hissa qo’shdi.
Maktab ta’limini rivojlantirish davlat umummilliy dasturi o’z oldiga quyidagi maqsadlarni qo’yadi:
umumta’lim maktablarni infratuzilmasini mustahkamlash va rivojlantirish;
maktablarni zamonaviy o’quv va laboratoriya uskunalari, komp’yuterlar, darsliklar hamda o’quv materiallari bilan ta’minlash;
o’qitish metodikasi va o’quv dasturlarini yaxshilash;
o’qituvchilar malakasini oshirish; ularni samarali tayyorlash va qayta tayyorlash tizimini rivojlantirish; o’qituvchilarni undash darajasini oshirish.
Bundan tashqari, hukumat aholi kam ta’minlangan qatlamlarini qo’llab-quvvatlashga qaratilgan qator choralar ko’rdi. Hukumat 2002 yildan kam ta’minlangan oilalardan bo’lgan o’quvchilarga tekin darsliklar bera boshladi. Yetim va ota-ona qarovisiz qolgan bolalar davlat tomonidan to’liq ta’minlanmoqda. 1997 yildan boshlab kam ta’minlangan oilalar bolalariga qishki kiyim-kechak tekin berilmoqda.
O’zbekiston ta’lim tizimiga yirik mablag’lar sarflamoqda, binobarin, hukumatning istiqbolda bashariy resurslar sifatini ta’minlash borasidagi g’ayrat-shijoatiga tan berish darkor.
O’zbekistonda boshlang’ich va o’rta ta’limdan umumiy bahramandlikka global MRM uchun boshlang’ich sana bo’lgan 1990 yildayoq erishilgan.
Ta’lim tizimi duch keladigan muammolar ko’pligiga qaramay, rasmiy statistik ma’lumotlarga ko’ra, boshlang’ich maktablarning deyarli barcha o’quvchilari o’rta ta’lim tayanch darajasining 5-sinfigacha yetib borishini ta’kidlash muhim.
Imkoniyati cheklangan bolalar
Boshlang’ich ta’limdan umumiy bahramand bo’lish garchi ta’minlangan bo’lsa-da, u imkoniyati cheklangan bolalar uchun muammoligicha qolib kelmoqda. Ko’p nogiron bolalar maktabga qatnashmaydi, shu bois ularning bundan keyingi farovonligi va ma’lumot olishi tashvishli ishlardan bo’lib qolmoqda.
Milliy maqsad 3. Ayollar va erkaklar tengligini rag’batlantirish va ayollarning huquq hamda imknoiyatlarini kengaytirish
