|
Boshlang‘ich ta’limda AKT
Hozirgi davrda maktabgacha tarbiya hamda boshlang‘ich ta’lim yoshidagi bolalar ham bemalol mobil telefoni, noutbuk, planshet va boshqalardan foydalana oladilar. Ayrim ota-onalar kelajakda kichkintoylar maktabdagi darslarda ruchka va qalamlardan emas, balki faqat klaviaturadangina foydalanadilar deb o‘ylamoqdalar. Ha, albatta, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari ta’lim amaliyotiga faol kirib bormoqda.
Zamonamiz bolalarining axborot-kommunikativ salohiyatini belgilashga xizmat qiluvchi tarbiyaviy va rivojlantiruvchi, masalalarni yechish, xotiralarini mustahkamlash, diqqatlarini jamlashga, tasavvurlarini kengaytirish, ularda ijobiy shaxsiy xislatlarni shakllantirish, faol fikr yuritishga undovchi turli ta’limiy dasturlar tobora ko‘proq ishlab chiqilmoqda. Kompyuter axborotlarni qayta ishlashda eng zamonaviy qurilma bo‘lib, ta’limda qudratli texnik vosita hamda o‘quvchilarning ruhiy rivojlanishlarida ota-onalar va o‘qituvchi uchun tengi yo‘q yordamchi bo‘lishi mumkin.
Davrimiz jajji bolajonlari ham axborot manbai sifatida kitoblardan ko‘ra ko‘proq televideniye, video, kompyuter qurilmalarini afzal biladilar. Keyingi o‘n yilliklar mobaynida tug‘ilgan kichkintoylar dunyoni yangi zamonaviy kompyuter va mobil telefonlari bilan anglab, o‘sib-ulg‘aymoqdalar. Shaxsning har tomonlama barkamol bo‘lib yetishishida zarur bo‘lgan atrofdagilar bilan muloqot, faol harakatlanish, kitoblar mutolaasi kabi ta’lim-tarbiyada muhim bo‘lgan omillardan tobora kam foydalanilmoqda.
Ma’lumki, kompyuterdan uzoq vaqt mobaynida foydalanishda inson organizmiga ayrim salbiy yuklamalar: aqliy, ko‘rish va jismoniy zo‘riqishni keltirib chiqaruvchi ta’sir etadi. Ta’lim jarayonida, xususan, boshlang‘ich ta’limda kompyuterdan keng foydalanishda, avvalo, kompyuter texnikasining bolalar organizmiga ta’sirini yaxshi anglagan holda ish tutish zarur. Keyingi vaqtlarda har bir sohada axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT)ni joriy etish davr talabi ekanligini nazarda tutib, mamlakatimiz ta’lim tizimida ham ulardan keng foydalanilmoqda. Xususan, dars mashg‘ulotlarida AKT vositalari ta’lim samaradorligini oshirayotganligi haqida ko‘plab fikrlar bildirilmoqda. Ayniqsa, Ziyonet axborot ta’lim tarmog‘ida dars mashg‘ulotlarini yanada qiziqarli va samarali qilish uchun ko‘plab resurslar taqdim etilmoqda.
Ma’lumki, ta’lim jarayonida foydalanish uchun quyidagi dasturlardan foydalanish tavsiya etilmoqda:
Kompyuter ta’limiy dasturlar. Mazkur dasturlar bolalarning shaxsiy, intellektual va emotsional-rivojlanishlarida katta imkoniyatlarni taqdim etadi. Bu sohaga mo‘ljallab ishlab chiqilgan: matematika, chet tilini o‘rganish, nutq o‘stirish kabi turli fanlarga oid ko‘plab dasturlar mavjud.
Ko‘ngilochar dasturlar. Bu borada ham talay dasturlar ishlab chiqilgan bo‘lib, turli-tuman metodlar yordamida ta’lim samaradorligini ko‘tarishda foydalaniladi.
Boshlang‘ich ta’lim yoshidagi o‘quvchilarga mo‘ljallangan kompyuter o‘quv dasturlari. Mazkur dasturlar bolalar iqtidorini rivojlantirish, chet tillarini o‘zlashtirish, matematik vazifalarni yechish qobiliyatlarini shakllantirish va umuman, bolalar dunyoqarashini kengaytirishga yordam beradi.
Bolalar uchun ta’limiy kompyuter dasturlari o‘yin shaklida ishlab chiqilgan, sababi aynan o‘yinqaroqlik faoliyati bolalarda yetakchi bo‘lib hisoblanadi. Bunda kompyuter vositasida ta’limiy jarayonini asosan tashkil etilishiga alohida e’tibor qaratish zarur. Shu sababli ham quyidagi talablarga javob bermog‘i lozim:
1. Ta’lim muassasasi ta’limiy kompyuter o‘yinlaridan foydalanishda mutaxassis-metodist bilan kelishilgan holda ish yuritishi zarur.
2. Dars jarayonida kompyuterdan foydalanishda bolalarga ta’lim yuklamalarining psixologik jihatlari ham e’tiborda tutilishi zarur. Tor yaxshi yoritilmagan xonalarda kompyuterdan foydalanmaslik shart.
3. Bolalarni kompyuterda o‘ynashga tayyorlashga ham alohida e’tibor qaratish lozim. Dastlabki darslarda bolalarga kompyuter funksiyalaridan foydalanish, uni boshqarish qoidalarini tushuntirish zarur. O‘quvchi bolalar uchun klaviatura, uning klavishalari qanday amal qilishi, kompyuterni boshqarish usullari, ko‘rish-harakatlanishning muvofiqligi, qay holatda qaysi bir zarur bo‘lgan klavishani bosish va bir vaqtning o‘zida ekranni kuzatib borish haqidagi ma’lumotlarni eslab qolishlariga yordamlashuvchi mashg‘ulotlar o‘tish zarur.
Bulardan tashqari, bola turli kompyuter dasturlaridan foydalanish qoidalaridan ham xabardor bo‘lishi lozim. Bunda, birinchi navbatda, bolaning kompyuter bilan muloqotida zarur bo‘lgan: qo‘l va barmoq harakatlarining aniqligi, barmoq uchlarining nozik harakatlanishi malakalarni shakllantirish va rivojlantirish lozim. O‘quvchi bolalarga o‘rgatishda sabrli bo‘lish zarur, ularni shoshirish mumkin emas: mazkur malakalarni shakllantirish murakkab va uzoq davom etadigan jarayon bo‘lishi mumkin.
4. Dars mashg‘ulotlarida kompyuter o‘yinlaridan foydalanishda bolalarning yosh xususiyatlariga mos kelishiga alohida ahamiyat berish zarur. Bundan tashqari, vazifalar bolani charchatib, zeriktirib hamda ruhiy zo‘riqtirib qo‘ymasligi va uzoq vaqtni qamrab olmasligi e’tiborga loyiq. O‘yin mazmuni oddiy, qiziqarli va emotsional jihatdan o‘ziga jalb eta oladigan bo‘lishi shart.
5. O‘quvchi bolalarning kompyuterda ishlay olishga tayyorligini tekshirish ham muhim bo‘lib hisoblanadi. Kompyuter bilan muloqot bolalar uchun alohida faoliyat turi hisoblanadi. Bunda ularning diqqatlarini jamlay bilishlari ham muhimdir. Kompyuter bilan muloqot qilish faoliyati bolada undan cho‘chish, o‘ziga nisbatan ishonchsizlik kabi salbiy holatlarni ham yuzaga keltirishi mumkin. Bunday holatlar esa bolaning emotsional sohasiga, intellektual rivoji va salomatligiga salbiy ta’sir etishi mumkin. Shu boisdan bolani kompyuter bilan muloqotga o‘rgatishda quyidagilarga e’tibor qaratish zarur:
Kompyuterlardan ko‘proq rivojlantiruvchi mashg‘ulotlarda foydalaniladi. Mashg‘ulot 20–30 daqiqadan uzoq bo‘lmasligi va davomli qismlardan: tayyorlov, asosiy va yakuniy iborat bo‘lishi shart.
Kompyuterdan foydalanib, mashg‘ulot o‘tishda ko‘zlar uchun gimnastik mashqlarni ham tez-tez takrorlab turish va bu qoidaga bolalarni o‘rgatish lozim.
Xulosa qilib aytganda, ta’lim jarayoniga yangi axborot texnologiyalarini joriy etib borishda o‘qituvchilar shuni unutmasliklari zarurki, rivojlantiruvchi mashg‘ulotlarni o‘tkazishda amal qilinishi zarur bo‘lgan qoidalarga doimo rioya qilish hamda bolalarda shu xususiyatni shakllantira bilishlari lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: |
