1. Маъмурий процесс иштирокчиларининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари

Экспертнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари
Эксперт қуйидаги ҳуқуқларга эга: экспертиза предметига оид иш материаллари билан танишиш, улардан зарур маълумотларни ёзиш ёки нусха кўчириш; жойида текширишда иштирок этиш ва экспертиза ўтказиш учун зарур бўлган қўшимча материаллар ва тадқиқот объектларини тақдим этиш тўғрисида сўровлар киритиш; экспертиза предметига тааллуқли далилларни ўрганишда суд муҳокамасида иштирок этиши, суднинг рухсати билан ишда иштирок етаётган шахсларга ва гувоҳларга саволлар бериши; ашёвий далиллар ва ҳужжатларни текшириш; ўз хулосасида нафақат олдинги масалалар бўйича хулосалар у томонидан, балки экспертиза предметига тааллуқли ва иш учун аҳамиятли бошқа масалалар бўйича ҳам қўйилган бўлса; ишда иштирок этувчи шахслар ва гувоҳлар ўз хулосаларини ёки кўрсатмаларини нотўғри талқин қилганликлари тўғрисида суд мажлиси баённомасига киритилиши лозим бўлган баёнотлар бериш; қайси тилни билмаса ёки етарлича билмаса, ўз она тилида фикр билдиради ва гувоҳлик беради маъмурий иш юритиш ва бу ҳолда таржимон хизматидан фойдаланиш; суд қарорлари, иш юритаётган судянинг ҳаракатлари (ҳаракацизлиги) устидан, агар ушбу қарорлар, ҳаракатлар (ҳаракацизлик) унинг ҳуқуқ ва эркинликларини бузса, қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда шикоят қилиш.
Эксперт мажбуриятлари: ушбу Кодекснинг 21 ва 22-моддаларида назарда тутилган асослар мавжуд бўлган тақдирда дарҳол ўзини ўзи рад этиш тўғрисида эълон қилиши шарт; ўзига тақдим этилган ўрганиш объектларини ҳар томонлама ва тўлиқ ўрганишни амалга ошириш, унинг олдига қўйилган масалалар бўйича асосли ва холис ёзма фикр билдириш; суд мажлисида шахсан иштирок этиш учун суднинг чақирувига биноан келиш; ўтказган экспертиза тўғрисида гувоҳлик бериш ва бунга аниқлик киритиш учун қўшимча саволларга жавоб бериш уларнинг хулосалари; экспертиза ўтказиш муносабати билан ўзига маълум бўлган маълумотларни ошкор этмаслик; тақдим этилган тадқиқот объектлари ва иш материалларининг сақланишини таъминлаш; суд жараёнида тартибни сақлаш.
Била туриб ёлғон хулоса берганлик учун эксперт жиноий жавобгарликка тортилади.
Агар эксперт қўйилган масалаларни унинг махсус билимлари асосида ҳал қилиш мумкин эмаслигига ёки унга тақдим этилган ўрганиш объектлари ёки материаллар хулоса бериш учун яроқсиз ёки етарли эмаслигига ва уларни тўлдириш мумкин эмаслигига ишонч ҳосил қилган бўлса, ёки фан ва суд экспертизаси ҳолати. Амалиёт қўйилган саволларга жавоб беришга имкон бермаса, у хулоса беришнинг мумкин эмаслиги тўғрисида асослантирилган далолатнома тузади ва уни экспертиза тайинлаган судга юборади.


Мутахассис
Суд мажлисида ёки процессуал ҳаракатларда иштирок этиш учун далилларни тўплаш, тадқиқ қилиш ва баҳолашда маслаҳат (тушунтириш) ва илмий-техника воситаларини қўллашда ёрдам бериш орқали ёрдам кўрсатиш учун мутахассис сифатида вояга этган шахсни жалб қилиши мумкин. ишнинг натижаси билан қизиқмайдиган ва фан, технология, санъат ёки ҳунармандчилик бўйича махсус билим ва кўникмаларга эга.
Суд мажлисида иштирок этиш учун мутахассисни жалб қилиш тўғрисида ажрим чиқарилади.
Суднинг мутахассисни чақириш талаби унинг иш берувчиси учун мажбурийдир.
Суд тарафнинг илтимосига биноан мутахассисни жалб қилишга ҳақли. Ишда иштирок этувчи шахслар махсус билим ва малакага эга бўлган аниқ шахсни мутахассис сифатида жалб этиш тўғрисида судга илтимоснома билан мурожаат қилишлари мумкин.