|
Didaktik o'yinchoqlarning asosini xalq o'yinchoqlari tashkil qiladi. Ular o'ynashda bola o‘z-o‘zini nazorat qiladi. Xilma-xil mozaykalar sensor obiliyatlarini nvojlantiradi. Ulardagi o'yin vazifasi naqshlar, rasmlami tanlash va joylashtirishdan iborat.
Harakatli o'yinlarga mo'ljallangan o'yinchoqlar: suv, qum bilan o'ynaladigan o'yinchoqlar, koptoklar, arg’amchilar, chambaraklar va boshqalar. Ularnng asosiy vazifasi bolalarni jismoniy jihatdan tarbiyalashdir.
Musiqali va teatrlashtirilgan o'yinchoqlar bolalarning musiqaviy ohang va kuyni eshita olish qobiliyatini o'stirishga yordam beradi. Katta yoshdagi bolalar o’yinchoqlar yordamida turli mazmunli, badiiy tomoshalar sahnalashtiradilar
O’yinchoqlar bolalarni rivojlanish davrida ularni shakllantirib, tarbiyalashda, ko’maklashib boradi.
🔹Ko’pchilik onalar savol beradilar! xamma o’yinchoqlar farzandlarimizga foydalimi, yoki tarbiyasini bo’zadiganlari xam bo’ladimi?
🔹Do’nyo miqyosida xar xil kuzatuvlar olib borilgan va sizlarga farzandlarga zarar ko’rsatadigan o’yinchoqlar xaqida ma’lumot beramiz.
🔺Rivojlantiruvchi o’yinchoqlar. Kichik yoshdagi bolalar oddiy, sodda shakladagi o’yinchoqlardan o’zlari biron bir narsalarni fikrlab, o’ylab, yasashlari kerak.
Rivojlantiruvchi o’yinchoqlar esa tayyor sxemaga qarab yasaladi, natijada bolani faqat qo’l matorikalari ishlaydi xolos.
🔺O’g’il bola va qiz bolalar uchun. Olimlar tomondan ko’rilib chiqqanida, shunday o’yinchoqlar borki o’g’il bolalar uchun xar xil qurolli o’yinchoqlar, jaxl bilan ko’rinish berayotgan yomon qaxramonlar, qizlarda esa bo’yangan, kalta kiyimlar kiygan, qo’g’irchoqlar bularning barchasi bolalarning psixikasiga kata salbiy ta’sir etadi.
🔺Gapiradigan o’yinchoqlar. Bir ko’rishda bolalarni tili chiqishiga yordam beradigandek ko’rinadi, ammo unday emas sababi, kattalar so’z boyliklaridan foydalanib, bolalarga tez- tez gapirib turishlari kerak, shunda bolalarda xar xil so’zlarga javob berishga xarakat qiladilar, gapiradigan o’yinchoqlarda esa faqat bir xillik.
🔺Ko’p o’yinchoqlari bor bolalarning tafakkuri sust rivojlanadi, kam o’yinchoq o’ynaydigan bolalarda fikrlash, o’ylab topish, qobiliyatlari kuchli bo’ladi. Shuning uchun bolalarning o’yinchoqlarini yarmini olib qo’yib, faqat 4- 5 tasini berib xar tamonlama o’ynalgandan so’ng, o’yinchoqlarni almashtirib qo’yish kerak.
🔺Motorli va masofaviy boshqariladigan o’yinchoqlar. Motorli o’yinchoqlarni zararli tarafi shundaki ular bolalarning o’rniga xamma narsani bajaradilar, natijada bola ortiqcha xarakat qilmaydi.Motorli o’yinchoqlardan ko’ra velosiped, samakat, kachelya, koptok o’ynaganliklari ma’qul.
🔺Xodunoklar. Qancha ko’p muddat bola xodunokda bo’lsa shunchali oyoqga katta zarar. Bola yerda yurib, o’zi emaklashga, yurishga xarakat qilishi kerak. Xodunok bolani oyog’ini yuqoriga ko’tarib, qiyshayib borishiga olib keladi.
🔺Tabiiy rangda bo’lmagan o’yinchoqlar. Xaddan tashqari noaniq bo’lgan, yorqin va yumshoq o’yinchoqlar masalan mashina, ko’zi quli bor yoki ko’zlari katta bo’lgan noaniqsiz xayvonlar) bolani asab tizimiga katta ta’sir ko’rsatib, agressiyani namoyon qilishiga sabab bo’ladi.
M.Montessori bolaning rivovlanishida senzitiv davrlar-bolalarning rivojlanishida aloxida xis etuvchi davrlarni aniqlagan. Bu rivojlanish davrlariga kattalar tashqarida xech qanday ta’sir qila olmaydilar. Bola kerakli bilim va malakalarni qabul qilishdagi imkoniyatlar ayni senzitiv davrda beriladi. Bola senzitiv davrdan keyin ham bilim, malaka oladi, lekin u mashaqqatli mexnat bilan erishadi.
Asosiy senzitiv davrlar quyidagilar:
- Nutq rivojlanish senzitiv davri - o-6 yosh:
- Tartibni qabul qilish senzitiv davri - 0-3 yosh:
- Sensor rivojlanishning senzitiv davit - 0- 5,5 yosh:
- Mayda predmetlarni qabul qilish senzitiv davri - 1,5- 2,5 yosh
- Xarakat rivojlanishi senzitiv davri - 1- 4 yosh:
- Ijtimoiy bilim va malakalarning rivojlanish senzitiv davri - 2,5- 6 yosh:
Montessori metodikasida pedagog oldin ko’rgazmali – material bilan ishlash yo’lini ko’rsatib beradi,keyinchalik bolaga mustaqil ishlashga sharoit yaratadi. Ta’lim jarayonida pedagog bolaga yordamchi va shogird bo’ladi. Guruxlarda ijodiy, rivojlantiruvchi muxitni yaratish-muvaffaqiyat garovi. Uning metodiga ko’ra ijodiy rivojlantiruvchi muxit maxsus jixozlangan hona, shakllangan bolalar guruxi, rivojlantiruvchi jixozlar, malakali tarbiyachidan iborat.
Montessori ta;limining materiallari quyidagi bo’limlarga ajratiladi:
- Amaliy hayotga tayyorgarlik mashqlari:
- Sensorik tasavvurlarni rivojlantirish:
- Nutq o’stirish, yozuv va o’qishga o’rgatish:
- Matematika:
- “fazoviy tarbiya “ (koinot ):
- Tasviriy faoliyat:
- Labaratoriya:
Hamma jixozlar bolaning yoshiga mos, olishga qulay, ochiq joyda joylashgan bo’lishi, bola uni osonlikcha ko’ra olishi va unda qiziqish uyg’otgan narsani tanlab olish imkoniyatiga ega bo’lishi lozim. M.Montessori pedagogikasi ijodiy fikrlash jarayonini tezlashtiradi va charchoq davrida bolalarga yordam beradi. Imkon qadar bolalar uchun mo’ljallangan jixozlar yoshlikdan chiroyli narsaga muhabbat uyg’otishi, badiiy didini taraqqiy ettirib borishi lozim. Chiroy ko’rkamlikda emas, balki rang va tasvirning uyg’unligi, tartiblilikda va to’g’ri joylashtira olishda. Atrofimizda yaratilgan barcha shart sharoit – xonani jixozlashdan tortib to tarbiyachining tashqi ko’rinishigacha bolani tarbiyalaydi.
Montessori faoliyati va metodikasi juda serqirra bo’lib qancha ko’p o’rgansa shuncha amaliy tajribasi oshib boradi. Internet ma’lumotlaridan yana qo’shimcha manbalarni oling, qo’shimcha qiling, mavzu yuzasidan esse yozing.
Начало формы
yarunksh
Конец формы
9-mavzu
1. To’qimachilk san’ati va texnologiyasi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
