1. "Лойиха" тушунчасининг таърифларидан бирини беринг. Лойиҳани бошқариш атамасини тушунтиринг

Назорат саволлари

1.    “Лойиха” тушунчасининг таърифларидан бирини беринг. Лойиҳани бошқариш атамасини тушунтиринг

2.    Лойиҳани бошқариш тизимининг пайдо бўлиши ва шаклланишининг асосий сабабларини, босқичлари нимада?

3.    Лойиҳавий муҳит нима ва бу лойиҳа самарадорлиги нимани англатади.

4.    Лойиҳанинг яқин ва ташқи муҳитининг омилларини санаб беринг.

5.    Лойиҳа иштирокчиларини номланг

6.    Лойиҳа менежерини аникланг

7.    Лойиҳа раҳбарининг вазифаларини санаб беринг

Жавоблар

1. 
   Loyiha bu aniq bir maqsadga erishish uchun kelishilgan muayyan faoliyatlar tizimidir. Loyiha bu biror o'ziga xos mahsulot, xizmat yoki natijaga erishish uchun amalga oshiriladigan vaqtinchalik harakatlar majmuasi. U ma’lum bir belgilangan jadval, narx va ijro parametrlari doirasida maxsus maqsadlarga erishish uchun amalga oshiriladi. Loyiha o'z vaqtida, unga ajratilgan byudjet chegarasidan chiqmagan holda va shu bilan birga rejalashtirilgan natijaga erishish uchun mohirlik bilan boshqarilishi kerak. Loyihani samarali amalga oshirishda bilim, malaka va uslublarni mohirlik bilan qo'llash loyihani boshqarish deb ataladi.
   

2. 
   Loyihani boshqarish - bu yakuniy mahsulotni etkazib berish uchun zarur bo'lgan bir qator vazifalarni boshlash, rejalashtirish va boshqarish. Loyihani boshqarish tizimi quyidagi elementlarni oʼz ichiga oladi: loyixaning tashqi va ichki ishtirokchilarinioʼz ichiga oladigan loyixalarni boshqarish subʼektlari; loyihaning oʼzi hisoblanadigan boshqaruv obʼekti; boshlash, rejalashtirish, bajarish, boshqarish va yakunlash jarayonlarini oʼz ichichga olgan boshqaruv jarayonlari.
   

3. 
   Loyiha muhiti - bu Loyihani amalga oshirish jarayonida unga doimiy taʼsir koʼrsatadigan oʼzaro bogʼliq munosabatlarning murakkab toʼplami. Bundan tashqari, loyixalarning aksariyati tashqi muxitga taʼsir qiladi. Loyihani amalga oshirish jarayonida atrof-muxit omillarining oʼzi oʼzgaradi.
   

4. 
   Ichki doiaraning omillari quyidagilardan iborat: korxonani boshqarish (Loyixaning maqsadi va asosiy talablarini belgilaydi); moliya sektori (byudjet doirasini, moliyalashtirish usullari va manbalarini belgilaydi); savdo maydoni (sotish bozori, mijozlar harakati va raqobatchilari bilan bogʼliq boʼlgan loyiha uchun muhim talablar va shartlarni shakllantiradi); ishlab chikarish xajmi (ishlab chiqarish vositalari bozori bilan bogʼliq, texnologiyani tanlash, quvvat va harajatlarni optimallashtirishni belgilaydi); moddiy yordam hajmi (xom ashyo va yarim tayyor mahsulotlar bozori bilan bogʼliq va arzon narxlarda xom ashyo va materiallarni yetkazib berish boʼyicha talablarni shakllantiradi); infratuzilma sohasi (xizmatlar bozori bilan bogʼliq va reklama, transport, aloqa, axborotlashtirish va boshqa yordamga talablar koʼyiladi). Аtrof muxit omillari: siyosiy sharoitlar (siyosiy barqarorlik, loyixani xukumat tomonidan qoʼllab-quvvatlanish, jinoyatchilik darajasi); iqtisodiy omillar (tariflar va soliqlar, inflyatsiya va valyuta barqarorligi, bank tizimi); xuquqiy omillar (investitsiya faoliyatini xuquqiy va qonuniy qoʼllab-quvvatlash); ijtimoiy sharoitlar (aholining ijtimoiy-madaniy, demografik xususiyatlari, uning loyihaga munosabatlari); infratuzilma (xom ashyo, suv, energiya, tarqatish tarmogʼi, logistika, raqobat darajasi va boshqalar).
   

5. 
   Loyihaning ishtirokchilari uning tuzilishining asosiy elementi hisoblanadi, chunki uning rejasi bajarilishini taʼminlaydi. Аsosiy ishtirokchi – Xaridor – loyihaning kelajakdagi egasi va foydalanuvchisi. U loyihaga qoʼy1iladigan asosiy talablarni belgilaydi va oʼz mablahlari yoki xomiylar yoki investorlarning mablagʼlari hisobidan taʼminlaydi. Buni loyixani amalga oshirish va uning natijalaridan foydalanish uchun oʼz kuchlarini, qiziqishlari va kapitallarini birlashtirgan bitta tashkilot yoki bir nechta tashkilot deb tushunish mumkin. Investorlar, shuningdek loyihalarni amalga oshirish huquqiga ega boʼlgan boshqa jismoniy va yuridik shaxslar buyurtmachilar (ishlab chiquvchilar) boʼlishlari mumkin. Investorlar – banklar, investitsiya fondlari, boshqa tashkilotlar yoki loyihaga mablagʼ kiritadigan shaxslardir. Аgar investor va mijoz bir xil shaxs boʼlmasa, investor mijoz bilan shartnoma tuzadi, shartnomalarning bajarilishini nazorat qiladi va loyihaning boshqa ishtirokchilari bilan hisob-kitoblarni amalga oshiradi. Loyihaning homiysi (kurator) – nafaqat moliyaviy yordam, balki har qanday maʼmuriy yoki tashkiliy yordam koʼrsatadigan kishi. Qoida tariqasida, loyiha xomiysi loyihani amalga oshiruvchi tashkilotning top menejeri hisoblanadi. Homiy loyihaning ustuvor yoʼnalishlarini aniqlaydi va uni resurslar bilan taʼminlaydi; funktsional birliklar bilan oʼzaro munosabatlarni tashkil qiladi; Oʼzgartirish soʼrovlarini koʼrib chikadi va tasdiqlaydi. Ichki loyihalarda xomiy loyixaning natijalari uchun javobgardir. Dizayn-smeta xujjatlari birgalikda Dizayner deb nomlanadigan ixtisoslashtirilgan loyihalash tshkilotlari tomonidan ishlab chiqilgan. Shu bilan birga, bosh dizayner deb nomlangan bitta tashkilot butun dizayn ishlarining bajarilishi uchun javobgardir. Loyihani moddiy-texnik qoʼllab-quvvatlash (sotib olish va yetkazib berish) yetkazib beruvchi tashkilotlar tomonidan taʼminlanadi, ularni Yetkazib beruvchi nomi bilan birlashtirish mumkin. Pudratchi (bosh pudratchi, pudratchi) – shartnomaga muvofiq ishlarni bajarish uchun javobgar shaxs. Litsenziat – imlmiy yoki texnik yutuqlardan foydalanish, muayyan ish turlarini bajarish, yer uchastkasiga egalik qilish huquqiga ega boʼlgan yuridik shaxs yoki jizsmoniy shaxs. Loyihaning qaysi boskichida u yoki bu ishtirokchi paydo boʼlioʼi haqida aniq qoidalar yoʼq. Shunday qilib, agar dizaynerlik firmasi meʼmor rolida loyihada ishtirok etishni faqat batafsil loyihalash bosqichida boshlasa, unda asosiy dizaynni amalga oshirish uchun buyurtmachi bir guruh mutaxassislarni jalb qilishi mumkin. Loyihani boshqarish uchun Loyiha rahbari (Project Manager) boshchiligidagi guruh tuziladi. ProjectManager – bu mutaxassisning asosiy vazifasi boʼlib loyixani umuman boshqarish: loyihalashtirish va ustuvorliklarni belgilash, vazifalarni rejalashtirish, monitoring, aloqa, shuningdek muammolarni tezda hal qilish. Project Manager – universal askar emas, bu oʼz sohasiga, xususan, loyihalarni boshqarishga ixtisoslashgan odam. PMning vazifasi - ajratilgan byudjet doirasida mavjud manbalar bilan belgilangan muddatlarda va kelishilgan sifat bilan loyiha ustida ishlash jarayonini shakllantirish. Loyiha rahbar menejerining vakolatlari Maʼlumot – menejer loyihani boshkarish haqida bilishi.
   

6. 
   Jamoa loyixaning barcha ishtirokchilarining vakolatli vakillarini oʼz ichiga oladi va qabul qilingan vazifalarni taqsimlashga muvofiq funktsiyalarni bajarish uchun. Loyihaviy jamoani shakllantirishning navbatdagi usuli – loyihaning yetakchi ishtirokchilar va pudratchilar (ulardan tashqari boshqa ishtirokchilar xam boʼlishi mumkin)ni shakllantirishdir, ularga tegishli ravishda buyurtmachi va pudratchi tomonidan loyiha menejerlari rahbarlik qiladi.Ushbu menejerlar bitta loyiha menejeriga hisobot berishadi. Loyihaning tashkiliy shakliga qarab, buyurtmachi yoki pudratchi yetakchi butun loyihaning rahbari boʼlishi mumkin. Loyiha menejeriga loyihani boshqarish vakolati berilgan: loyiha ishtirokchilarini rejalashtirish, boshqarish va muvofiqlashtirish. Loyiha rahbari vakolatlarining oʼziga xos tarkibi buyurtmachi bilan tuzilgan shartnomada belgilanadi. Xokimiyat, konsalting, muhandislik, yuridik, nodavlat tashkilotlari, yer egalari ham loyihaning ishtirokchilari sifatida ishtirok etishlari mumkin. Ishtirokchilar ruyhati toʼliq emas va loyihani boshqarishning muayyan sohasi uchun muhim boʼlgan boshqa pozitsiyalar bilan toʼldirilishi mumkin.
   

7. 
   Loyixa rahbarlarining vazifasi atrof-muxitning barcha muhim omillarini tahlil qilish va hisobga olishdir. Loyihani boshqarish uchun Loyiha rahbari (Project Manager) boshchiligidagi guruh tuziladi. ProjectManager – bu mutaxassisning asosiy vazifasi boʼlib loyixani umuman boshqarish: loyihalashtirish va ustuvorliklarni belgilash, vazifalarni rejalashtirish, monitoring, aloqa, shuningdek muammolarni tezda hal qilish. Project Manager – universal askar emas, bu oʼz sohasiga, xususan, loyihalarni boshqarishga ixtisoslashgan odam. RMning vazifasi - ajratilgan byudjet doirasida mavjud manbalar bilan belgilangan muddatlarda va kelishilgan sifat bilan loyiha ustida ishlash jarayonini shakllantirish. Loyiha rahbar menejerining vakolatlari Maʼlumot – menejer loyihani boshkarish haqida bilishi.