1-Laboratoriya mashg’uloti

Bargining tomirlanishi
Poyasi
Gul tuzilishi
Gulqo’rg’oni
Mevasi
Urug’i

2.Aniqlagichdan foydalanib tabiatdan yig’b keltirilgan o’simliklar o’simlik oilalarini topish va quyidagi jadvalni to;ldurish.

O’simlik nomi	Oilasi	Hayotiy shakli	Ildiz sistemasi	Poyasi	Bargi	Gul tuzilishi	Mevasi	Urug’i
Olma	Ro’noguldoshlar	Daraxt	O’q	Tik o’suvchi	Oddiy	To’g’ri K5T5CH&U5	Ho’l sohta	2 pallali
O’rik

3.O’simliklarning tabiatdagi a insonlar hayotidagi ahamiyati. O’zbekiston “Qizil kitob”iga kiritilgan o’simliklar.

Oila nomi	Oilaga mansub o’simliklar	Ahamiyati	Shu oilaning “Qizil kitob”ga kiritilgan turi

Uyga vazifa: Jadvalni to’ldirib xulosa yozib kelish.

6-sinf biologiya.

3-Ekskursiya.

Mavzu: O’simliklar qoplami.

Mashg’ulotning maqsadi: O’quvchilarda o’simliklarni tashqi muhit bilan o’zoro aloqasi va moslanishlari kabi tushunchalarni rivojlantirish hamda flora va o’simliklar qoplami, mahalliy o’simliklar hamjamoalari bilan tanishtirish. O’quvchilarni tabiatda o’zini tutish ko’nikmalarini rivojlantirish, o’simliklar dunyosiga nisbatan ongli munosabatda bo’lishni o’rgatish.

Kerakli jihozlar: Gerbariy papkasi, tesha, qog’ozlar, aniqlagichlar, blaknot, qalam, fotoaparat.



Gerbariy papkasi Tesha Qog’ozlar Qalam Fotoaparat

Ekskursiyani tashkil etish: O’simliklar qoplamini o’rganishda to’qay yoki cho’llarda 1 m²dan 100m²gacha namuna maydonchasi ajratib olinadi va quyidagi tomonlariga e’tibor beriladi.

1. O’simliklarning turlar tarkibi. 2. Qavatlilik tizilmasi. 3. Fenologik holatlari. 4. Mo’lligi.

Ekskursiyaning borishi: O’quvchilarni kichik guruhlarga bo’linadi.

1.to’qay yoki shahar o’rmonlaridan 100 m² namuna maydonchasi ajratib oling va u yerdagi daraxt va butalarni aniqlang. Namuna maydonchasida urug’dan unib chiqqan maysalar yoki yosh o’simliklar qancha miqdorda uchraydi? Natijalarni quyidagi jadvalga qayd eting.

№	O’simlikning nomi	Maysalar soni	Yosh o’simliklar soni	Voyaga yetgan o’simliklar soni

2. O’t o’simliklar qoplamini o’rganing. Qaysi o’tlar ko’p yoki kam uchraydi? jadvalni to’ldiring.

№	O’simlikning nomi	Ko’p uchraydi	Kam uchraydi

3. To’qay yoki shahar o’rmonlarida o’simliklar bir biriga nisbatan fazoda qanday joy egallaydi? Ayrim qavatliliklardagi turlarning hayot sharoitlari qanday? Quyidagi jadvalni to’ldiring.

№	Qavatlilik (yarus)	Shakl hosil qoluvchi omillar	O’simlikning moslashish xususiyatlari
I
II
III
IV
V

4. Hamjamoalardagi o’simliklar o’rtasidagi asosiy bog’lanishlarni aniqlang.

Turlar o’rtasidagi bog’lanishlar nomi	O’zoro aloqa bog’lanishdagi organizmlar	Ahamiyati
Simbioz	Zamburug’ va yuksak o’simlik	Har ikki organizm uchun ijobiy
Mikoriza
Parazitlik
Yirtqichlik
Raqobat

5. To’qaydagi ozuqa zanjirini aniqlang. Namuna uchun quyidagi jadvalni to’ldiring.

O’simliklar	O’txor hayvonlar	Etxor hayvonlar	O’ta yirtqich hayvonlar
Ajriq	Chigirtka	Qirg’ovul	Kalxat

Uyga vazifa: Jadvalni to’ldirib xulosa yozib kelish.

6-sinf biologiya.

3-Amaliy mashg’ulot.

Mavzu: Xona o’simliklarini ko’paytirish.
Mashg’ulotning maqsadi: O’quvchilarga xona o’simliklarini ko’payish yollarini o’rgatish.

Kerakli jihozlar: Tuproqlar, gultuvaklar, xona o’simliklari, pichoq.



Tuproqlar Gultuvaklar Xona o’simliklari Pichoq
Ishning borishi: Gultuvaklarga 3-5 kun oldin tuproq solinib suv solib qo’yiladi.

1. Tuproq aralashmasini tayyorlash.

Tuproqlar	Qism hisobida
	Chimli tuproq	Barg chirindisi yoki parnik go’ngi	Qush go’ngi
Og’ir	3	1	1
O’rtacha	2	2	1
Yengil	1	3	1

2. Xona o’simliklarini qalamchalaridan ko’paytirish. Buning uchun 2-3 hafta oldin 3-5 tagacha kurtagi bo’lgan novdalar kesib olinadi. Qum sulingan tuvakda yoki suvga 2 ta kurtagigacha solinib qo’yilsa 2-3 haftadan so’ng ildiz otadi.

3. Xona o’simliklarini tuplarga ajratib ko’paytirish. Ildizpoyali o’simliklarni tuplarini bo’lib kesilgan joyiga ko’mir kukuni sepib tuvaklarga o’tko’ziladi va yengil tuproq bilan atroflari zichlanadi.

Qalamchalardan ko’paytirish. Tupidan ko’paytirish.
4.Quyidagi jadvalni to’ldiring.

O’simliklar nomi	Ko’paytirish usullari.
	Qalamchalaridan	Tupidan	Gajaklaridan	Parxesh usulida
Yorongul	+

Uyga vazifa: Jadvalni to’ldirib xulosa yozib kelish.

7-sinf biologiya.

1- Laboratoriya mashg’uloti.

Mavzu: Tirik tufelka harakatini, tuzilishini, ta’sirlanishini mikroskop ostida kuzatish.

Mashg’ulotning maqsadi: O’quvchilarda vaqtinchalik mikropreparatlar tayyorlash va tirik obektlar bilan mustaqil ishlash, o’z-o’zini nazorat qilish va baholash ko’nikmasini hosil qilish. Tufelka misolida bir hujayralilarning tuzilishi, harakatlanishi va ta’sirlanishini mustaqil o’rganish va kuzatish.

Kerakli jihozlar: Mashg’ulotning texnologik xaritasi(har bir o’quvchiga bittadan), nina,tufelkali pichan ivitmasi, mikroskop, soat oynasi, qoplag’ich oynacha, buyum oynasi, tomizgich, kongo bo’yog’i, shisha tayoqcha, filtr qag’ozi, yashil metil, 1:1nisbatdagi suv va sirka kislota eritmasi.



Mikroskop Buyum oynasi Tomizgich Kongo bo’yog’i Pichan ivitmasi Nina
Ishning borishi:

1. 2-3 kun oldin pichan iliq suvga solinib ivitib qo’yiladi.

2. Tomizgich yordamida tufelka ko’paytirilayotgan pichan ivitmasidan 15-20 tomchi olib, soat oynasiga tomizilib unga biroz qizil kongo bo’yog’i qo’shib, shisha tayoqcha bilan aralashtiriladi. Tomizgich yordamida bo’yoqli ivitmadan bir tomchi olib buyum oynasiga tomiziladi. Tufelka harakatini sekinlashtirish uchun paxta tolasi tashlanadi va filtr qag’oz yordamida suvi so’rdirib olinadi va preparat tayyorlanadi.

3. Preparatni mikroskopning kichik va katta obektivlarida kuzatib. Tufelka topiladi va uni harakatlanishi, oziqlanishi og’iz teshiqi chiqaruvchi teshigi va ichki tuzilishi aniqlanadi.

4. Buyum oynasiga ikki tomchi suv tomizilib igna bilan ingichka kanalcha orqali tutashtiriladi va unga bir tomchi tufelkali ivitma solinib bir tamoniga osh tuzi solinadi, shunda tufelka toza suvli tomonga o’tishini kuzating.

5. Bir tomchi ivitmani buyum oynasiga tomizib ustidan metil bo’yog’i va sirka kislota tomiziladi, bunda tufelka otiluvchi tanachalarini otib halok bo’lishini ko’rish mumkin. 6.Tufelkaning rasmi chizib olinadi va izohlanib xulosa yoziladi.

1-2-ish. Preparat tayyorlash.



3-4-ish. Preparatni mikroskopda kuzatib, Tufelka topiladi. Tashqi va ichki tuzilishi, hamda tasirlanishi o’rganiladi.

Uyga vazifa: Xulosa yozib kelish.

7-sinf biologiya.

2- Laboratoriya mashg’uloti.

Mavzu: Yomg’ir chuvalchangining tuzilishi, harakatlanishi va refleksini kuzatish.