1-Лаборатория иши

Kontakt metamorfizm jinslari  ikki turga bo‘linadi: 1. Kontakt termal 

(soviyotgan  Intruziv  harorati  ta'siri  natijasida  atrofdagi  jinslarning 

o‘zgarishi);  2.  Kontakt  metasomatik.  Kontakt  termal  metamorfizm 

jinslariga  rogovik  kiradi.  Rogoviklarda  quyidagi  fatsiyalar  uchraydi:  1. 

Kvars-albit  rogovikli.  2.  Amfibol  rogovikli.  3.  Piroksen  rogovikli.  4. 

Sanidinitli. 

Kvars-albit  rogovik  fatsiyasi.  Rogoviklar  zich  jins  bo‘lib,  ko‘pincha 

chig‘            anoq  simon  sinadi,  rangi  har  xil.  Gil  jinslari  hisobiga  hosil 

bo‘lgan rogoviklar kvars, albit, seritsit, biotit, kordierit, andalo‘zit, kamroq  

epidotdan tashkil topgan. Asos, o‘rta magmatik va ularning tufogen jinslari 

va mergellar hisobiga hosil bo‘lgan rogoviklar qora, yashil-kulrang bo‘lib,  

mayda  donali  albit-epidot-aktinolitdan  tashkil  topgan.  Vulqon  shishasi 

to‘liq mayda cheshuykali xlorit va slyudali minerallar bilan almashinadi. 

 Amfibol  rogovik  fatsiyasi.  Bu  fatsiyada  barqaror  minerallar  oddiy 

rogovaya  obmanka,  o‘rta  va  asos  plagioklaz  va    kamroq    piroksendan 

iborat.  Gilli  jinslar  qora,  zich  rogoviklarga  aylanadi.  Ularning  tarkibida 

kvars,  dala  shpatlari,  slyuda,  andalo‘zit  yoki  kordierit  uchraydi.  Ohakli-

silikatli rogoviklar (skarnoidlar) dolomit,  kalsit, forsterit, kvarsdan tashkil 

topgan.  Asos  magmatik  tog‘jinslari  hisobiga  hosil  bo‘lgan  rogoviklar 

amfibolli jinslarni tashkil qiladi. Ularning  tarkibida rogovaya obmanka va 

plagioklaz uchraydi.  

Piroksen  rogovik  fatsiyasi.  Bu  fatsiya  jinslari  kontaktga  yaqin  joyda 

rivojlanadi.  Ular  yuqori  haroratli  minerallardan  tashkil  topgan:  piroksen, 

sillimonit, vollastonit, forsterit. 

Sanidinit fatsiyasi magmatik jinsni ekzoqontaktida rivojlanadi.  

Kontakt  termal  metamorfizm  jinslariga  yana  marmar,  kvarsit  va 

boshqalar kiradi. 

Marmarlar  karbonat  jinslari  hisobiga  hosil  bo‘ladi.  Ular  o‘rta-yirik 

donali bo‘lib, rangi har xildir. 

Kontakt metasomatik jinslar – skarnlar.  Bu jinslar  ko‘pincha 

nordon  jinslar  bilan    ohaktoshlarni  va  dolomitlarni  chegarasida 

postmagmatik  eritmalarni  va  gazlarni  ta'sirida  hosil  bo‘lgan  jinsni  skarn 

deyiladi. Ular karbonatlar va granitlardan mineral tarkibi bilan keskin farq 

qiladi. Skarnlarda piroksen,  granat,  epidot, amfibollar, vezuvian, skapolit, 

olivin  guruhiga  kiruvchi  minerallar,  flagopit  va  boshqa  minerallar 

uchraydi.  Skarnlarda    magnetit,  sheelit,  kassiterit,  molibdenit,  arsenopirit 

va boshqa ma'danli minerallar uchraydi. Ularning kristallanish darajasi va 

rangi har xildir. Stukturasi ko‘proq  granoblastli bo‘ladi. 

---

74 

 

Avtometasomatizm 

va 

gidrotermal 

metasomatizm 

jinslari. 

Avtometasomatik  jinslar  soviyotgan  Intruziv  jinsga,  o‘sha  magmatik 

o‘choqdan  ajralib  chiqayotgan  eritma  va  gazlarni  ta'sirida  hosil  bo‘lgan 

jinslardir.  Avtometasomatizm  jarayonida  hosil  bo‘lgan  jinslar  birlamchi 

jinslardan  mineral  tarkibi  bilan  keskin  farq  qiladi.  Ular  ichida  keng 

tarqalgan  jinslar  quyidagilardir:  greyzen,  serpentinit,  ikkilamchi  kvarslar, 

propilitlar, berezitlar, listvenitlar va boshqalar.  

Greyzenlar  -  metasomatozning  mahsuli  (eritmalar,  gazlar,  parlar) 

ko‘proq    granit  jinslar  hisobiga  bo‘ladi.  Jins  oq  ,  kulrang,  asosan  kvars, 

muskovitdan  tashkil  topgan  bo‘lib,  kamroq    turmalin,  flyuorit,  litiyli 

slyuda,  topaz,  apatit  va  boshqa  minerallardan  tashkil  topgan.  Ma'danli 

minerallardan kassiterit, volframit, vismutin, sulfidlar va boshqa minerallar 

uchrashi  mumkin.  Uning  strukturasi  granoblastli,  lepidoblastli,  teksturasi 

massiv.  Greyzendan  bo‘r,  qalay,  volfram,  molibdenit,  berill,  vismutin  va 

boshqa ma’danlar olinadi. 

Serpentinitlar  o‘ta  asos  magmatik  jinslardan  ajralib  chiqayotgan 

eritmalar ta’siri natijasida hosil bo‘ladi. Tog‘jinsi yashil, och-yashil rangli, 

mayda  donali,  tolasimon  va  petlyasimon  strukturali.  Uning  tarkibida  

xrizotil,  bastit,  antigorit  hamda  xrizotil-asbestlar  uchraydi.  Qoldiq 

minerallardan olivin, piroksen va boshqalar uchraydi. 

Serpentinit  asbest  olish  manbaidir.  U  bilan  xromit,  titano-magnetit, 

kobalt, platina va boshqalar bog‘      langan.  

Nazorat savollari: 

1. Kontakt metamorfizm sabablari va fatsiyalarini  ta'riflab bering. 

2. Kontakt metamorfizmning qanday turlari bor?  

3. Kontakt metamorfizmga misollar keltiring. 

4. Kontakt metasomatizm jinsi - skarnni ta'riflab bering. 

5. Avtometasomatizm  jinslarini ta'riflab bering.