1-Лаборатория иши

Kataklastik metamorfizm jinslari. Ultrametamorfizm zonasining 

jinslari va granitizatsiya 

 Kataklastik  metamorfizm  bir  tomonlama  bosim  va  past  harorat  ta'sirida 

sodir  bo‘ladi.  Tektonik  jarayonlar  ta'sirida  jinslar  maydalanadi  va 

uqalanadi.  Bu  metamorfizm  mahsulotlariga  kataklazirlangan  jinslar, 

kataklazit, milonit va tektonik brekchiyalar kiradi. 

Kataklazirlangan  jinslar.  Bu  jinslarda  birlamchi  struktura  saqlanib 

qoladi. Jinsda mo‘rt minerallar (kvars, dala shpatlari) maydalanadi, plastik 

minerallar  (slyudalar)  eziladi.  Kvars  to‘lqinsimon  va  mozaikali  so‘nadi. 

---

75 

 

Kataklazirlangan  jinslar  tarkibi  bo‘yicha  granitga,  gabbro  va  boshqa 

jinslarga to‘g‘ri kelishi mumkin. Jins strukturasi- kataklastik. 

Kataklazitlar.  U  oldingi  jinsdan  ko‘proq    maydalanganligi  bilan  farq 

qiladi.  Kataklazitlarda  ko‘proq    porfiroqlastik  va  blastosementli 

strukturalar  uchraydi.  Qoldiq  minerallarga  qarab    birlamchi  jinslarni 

aniqlash  mumkin.  Kukunlangan  minerallar  hisobiga  xlorit,  seritsit  va 

boshqa minerallar rivojlanishi mumkin. 

Milonitlar  juda  mayda  kukunlangan  jinsdir.  Tog‘jinsi  mayin  va 

changsimon  materiallardan  tashkil  topgan  bo‘lib,  uning  orasida  birlamchi 

minerallar    qoldiqlari  saqlanib  qoladi.  Kukunlangan  materiallar  hisobiga 

xlorit, seritsit va boshqa minerallar rivojlanadi. 

Tektonik  brekchiya  burmachanlik  hududlarida  va  tektonik  yoriqlar 

atrofida  rivojlanadi.  Tog‘jinsi  har  xil  katta-kichiklikdagi  qirrali 

bo‘laklardan tashkil topgan bo‘lib, mayda zarrachalar bilan sementlanadi.  

Ultrametamorfizm  zonasining  jinslari  va  granitizatsiya.  Burmachanlik 

hududlarida  birlamchi  jinslar  8-10  km.  dan  ko‘proq    chuqurlikka  tushib 

qolsa  va  harorat  oshsa    eriydi.  Birinchi  galda  yengil  eriydigan  (650-700

0

 

C) komponentlar - kvars, dala shpatlari eriydi (selektiv erish- anateksis).  

Yana  ham  chuqurroqqa  tushganda  va  harorat  800-900

0

C  ga  yetganda 

jinslar  to‘liq  eriydi  (palingenez).  Substrat  boshlang‘ich  jinslarini           

(gneys,  metamorfik  jinslar)  qisman  erishi  natijasida  migmatitlar  hosil 

bo‘ladi, unda substart (boshlang‘ich) jinslari  kvars, dala shpatli agregatlar 

bilan ket-ket keladi. 

Ineksion  gneyslar  migmatitlarning  turidir.  Magmatik  eritmaning 

substrat  qatlamlar  orasida  va  qatlamni  kesuvchi  tomirlarda  kristallanishi 

natijasida hosil bo‘ladi. Tomir jinslari  sekin-asta boshlang‘ ich jinsga o‘tib 

boradi.  Bu  inyeksion    gneyslarning  metasomatik  usul  bilan  hosil 

bo‘lganligini  bildiradi.  Ular  granitizatsiya  jarayonining  mahsulidir. 

Granitizatsiya  bu  granitlarning  har  qanday  boshlang‘ich  jinslar  hisobiga 

hosil bo‘lish jarayonidir. D.S. Korjinskiy fikricha granitlarning metamorfik 

jinslar  hisobiga  hosil  bo‘lishi,  ulardan  magmatik    eritmalar  o‘tishi  bilan 

bog‘liq. Granitizatsiya  jarayonida ishqor va kremnezyomlar olib kelinadi, 

magniy va temir substratdan olib chiqiladi. 

Nazorat savollari: 

1. Kataklastik metamorfizm qanday ro‘y beradi? 

2. Kataklastik metamorfizm jinslariga misollar keltiring.  

3. Ultrametamorfizm va granitizatsiya jarayonini tushuntirib bering. 

4. Inyeksion gneyslar qanday hosil bo‘ladi?