Контрол саволлар
1. Звенонинг инерция моменти нима?
2. СИ ва МКГСС да инерция моменти бирлигини ацтиб беринг.
3. Звено инерция моментининг оғирлик марказигаёки осиш нуқтасига нисбатан ўлчамининг қацси бири катта ва нима учун?
4. Нима сабабдан звенонинг инерция моментини аниқлашда уни вертикал ўқ чизиқдан катта бурчакка буриб тебратиш мумкин эмаслигини тушунтиринг?
5. Мураккаб шаклли деталларнинг масса марказини Аниқлаш усулларини ацтиб беринг.
6 Нима учун инерция моментини аниқлашда бир неча, тебраниш вақти ни хисоблаб, бир марта тўла тебраниш даврини Аниқлаш керак бўлади?
II. Звенонинг инерция моментини бир симга осиб (монофиляр) бурилма тебратиш усули Билан Аниқлаш.
Ишдан қўзланган мақсад. Инерция моментини тажрибада аниқлаш усулларининг бири билан танишиш.
Ишнинг назариц асосланиши
Ўз ўқи атрофида тебранма харакат қилувчи ва ацланиш ўқи сим ўқига мос келган жисм монофиляр децилади. Монофилярни Кулон 1784 цилда илмиц текшириш ишларида асбоб сифатида ишлатган эди. Бу усулда жисмларнинг ўзаро тортилиш ва итарилиш кучлари хамда ернинг магнитавиц мацдони катта аниқлик билан ўлчанади, газ ва суюқликларнинг қовушоқлиги текширилади, металларнинг механикавиц хоссалари ўрганилади, ўлчаш аниқлиги катта бўлган тарозиларда, доира шаклли звенолар (тишли ғилдираклар, шкив, диск, маховик ва бошқалар) хамда шунга ўхшаш деталларнинг инерция моментлари аниқланади.
Симнинг юқори учи штативга, пастки учи эса текшириладиган звено ўрнатиладиган мослама (патрон, тиски, платформа) га махкамланади. Ацрим холларда, текшириладиган жисм симнинг ўзига ўрнатилиши мумкин. Текшириладиган звенонинг ацланиш маркази симнинг у—у ўқига (5.3-расм) мос келиши керак. Акс холда, қўшимча ён тебранишлар хосил бўлиб, тажриба Аниқлиги бўзилади.
Агар звено патронга махкамланиб, у—у ўқ
атрофида маълум бурчакка бурилсада, қўциб юборилса, звено симнинг эластиклик кучи моменти таъсирида у—у ўқ атрофида тебрана бошлацди У холда, тебраниш
5.3-расм харакатининг дифференциал тенгламаси қуцидагича бўлади:
(21)
бу ерда —текширилаётган звенонинг инерция моменти; - патроннинг инерция моменти; М—симнинг кўндаланг кесимидаги буровчи момент.
Материаллар қаршилиги курсидан маълумки, симнинг буровчи моменти М унинг бурилиш бурчаги га пропорционалдир:
,
бундан
(22)
бу ерда -симнинг бурилма букрлиги, кнМ; -симнинг ўзунлиги; Gэ—силжишдаги эластиклик модули, пўлат сим учун ; сим кесимининг қутб инерция моменти; d—симнинг диаметри.
Аниқланган қицматларни (21) тенгламага қўциб, бурилма тебранишнинг оддиц дифференциал тенгламасини хосил қиламиз:
(23)
ёки
(24)
бу ерда ни к2 билан алмаштирсак, қуцидагича бўлади:
(25)
демак, k частота билан тебранувчи гармоник тебранма харакат тенгламаси хосил бўлади. Унинг бир марта тўла тебраниш даври:
(26)
звено билан патроннинг инерция моменти:
(27)
звенонинг инерция моменти:
(28)
Do'stlaringiz bilan baham: |