|
=
30,7
litr/daqiqa
8.
Soplo shkalasi bo’linmalari qiymatini
“0”
ga
o’rnating.
9.
To’xtatish mexanizmiga 0,5 H bosqichli yuklamani
oshiring.
10.
Har safar Hajmli sarflanish, soplo holati, yuklama
va tezlikni o’lchang
11.
Soplo shkalasi bo’linmalari qiymatini
“2”
ga
o’rnating (ikki marta ko’paytiring).
12.
To’xtatish mexanizmiga 0,5 N bosqichli yuklamani
oshiring.
13.
Soplo shkalasi bo’linmalari qiymatini
“4”
ga
o’rnating.
14.
To’xtatish mexanizmiga 0,5 N bosqichli yuklamani
oshiring.
15.
Olingan natijalarni jadvalga kiriting
Holat 0
V
= 31,6 l/daqiqa
-1
Holat 2
V
= 18,75 l/daqiqa
-1
Holat 4
V
= 11,5 l/daqiqa
-1
F
n
P
out
F
N
P
out
F
n
P
out
Tormozla
sh kuchi
Tezli
k
Valda
gi
quvvat
Tormozla
sh kuchi
Tezli
k
Valda
gi
quvvat
Tormozla
sh kuchi
Tezli
k
Valda
gi
quvvat
N
daqiq
a
-1
Vt
N
daqiq
a
-1
Vt
N
daqiq
a
-1
Vt
Pelton turbinasining texnik ma’lumotlari
Quvvati
5Vt/ 500 daqiqa
-1
Sarflanishi
taxminan 30 l/soat
Bosimi
2m
Ishchi g’ildirak
Kurakchalar soni
14
Kurakchalar kengligi
33,5 mm
Tashqi diametri
132 mm
Uzatma kamar shkivi
Diametri
50 mm
Ignasimon soplo zatvori
Suv oqimi diametri
10 mm
O’lchovlar diapazoni
Tormozlanish kuchi (dinamometr)
10 N
Bosim
0...1 bar
O’lchangan miqdorlar va tahlil taqqoslash uchun
Holat 0
V
= 31,6 l/daqiqa
-1
Holat 2
V
= 18,75 l/daqiqa
-1
Holat 4
V
= 11,5 l/daqiqa
-1
F
n
P
out
F
n
P
out
F
n
P
out
Tormozla
sh kuchi
Tezli
k
Valda
gi
quvvat
Tormozla
sh kuchi
Tezli
k
Valda
gi
quvvat
Tormozla
sh kuchi
Tezli
k
Valda
gi
quvvat
N
daqiq
a
-1
Vt
N
daqiq
a
-1
Vt
N
daqiq
a
-1
Vt
0
845
0
0
760
0
0
660
0
0,4
825
0,86
0,35
730
0,67
0,45
525
0,62
1,4
740
2,71
1
640
1,68
1,05
415
1,14
2
700
3,67
1,8
555
2,62
1,8
245
1,15
2,5
650
4,25
2,1
515
2,83
1,95
150
0,77
3,1
610
4,95
2,85
415
3,10
3,8
545
5,42
3,2
350
2,93
4,1
520
5,58
3,5
300
2,75
4,5
475
5,60
3,8
230
2,29
5
420
5,50
4,1
180
1,93
5,5
350
5,04
4,3
130
1,46
6
285
4,48
6,3
250
4,12
6,5
205
3,49
Soploning turli holatlarida quvvat egri chiziqlari
Nazorat savollari.
1.
Turbina vazifasi nima
2.
Pelton
turbinasi
qanday tuzilgan
3.
Tajriba
ishini
bajarilishini
tushuntiring
4.
Turbinani
quvvati
bosimi
qanday
aniqlanadi
5.
Turbinani FIK qanday
aniqlanadi
Holat 2
Holat 4
Chastota, daqiqa
-
1
Holat 0
6 – laboratoriya ishi.
SUV BILAN METALLNING SOLISHTIRMA ISSIQLIK SIG’IMINI ANIQLASH
ISHNING MAQSADI:
1.
Kalorimetr yordamida qattiq jismlarning solishtirma
issiqlik sig’imini aniqlash.
2.
Solishtitma issiqlik sig’imini ahamiyatini o’rganish.
KERAKLI ASBOB – USKUNALAR:
1.
Dyuar idishi (Kalorimetr).
2.
Termometr (yoki NiCr-Ni temperatura datchigi,
raqamli termometr)
3.
Tarozi va toshlari. Menzurka.
4.
Mis, qo’rg’oshin, shisha kabi har xil qattiq jismlar.
5.
Elektr isitgich qurilmasi.
6.
Shtativ ustuni, silikon quvurlar, bug’ generatori,
bir
juft issiqlikka chidamli qo’lqop
NAZARIY MA’LUMOTLAR:
Biror bir jismni uzatish jarayonida ish bajarmasdan olgan yoki yo’qotgan ichki
energiya miqdorini belgilovchi fizik kattalik (Q)
issiqlik miqdo
ri
deyiladi. Issiqlik
uzatish jarayonida jism olgan yoki yo’qotgan issiqlik miqdori quyidagicha
hisoblanadi:
Q=cm( t
2
– t
1
).
(1)
Bu yerda
m
- jismning massasi, s-proporsionallik koeffitsienti bo’lib, u
moddaning
solishtirma issiqlik sig’imi
deyiladi,
t
1
– jismning boshlang’ich temperaturasi,
t
2
-
jismning ohirgi temperaturasi. Issiqlik almashinish jarayonidan keyin jismning
temperaturasi
t
2
> t
1
munosabatda bo’lsa,
Q
>0 bo’lib jism issiqlik miqdori olganligini
va aksincha,
t
2
< t
1
munosabatda bo’lsa,
Q<0
bo’lib,jism issiqlik miqdori
yo’qotganligini anglatadi.
Massasi 1 kg bo’lgan moddaning temperaturasini 1K ga o’zgartirish uchun
kerak bo’lgan issiqlik miqdorini tavsiflovchi fizik kattalikka moddaning solishtirma
issiqlik sig’imi deb ataladi. (1) ifodaga ko’ra moddaning solishtirma issiqlik sig’imi
quyidagicha hisoblanadi.
1
2
t
t
m
Q
C
(2)
tenglikka ko’ra solishtirma issiqlik sig’imining XBS dagi birligi [c] = j / (кg
K)
ekanligi kelib chiqadi.
Tajriba qattiq jismning solishtirma issiqlik sig’imi odatda quyidagicha
aniqlanadi. Massasi ( aralashtirgichi bilan)
m
k
, solishtirma issiqlik sig’imi
c
k
bo’lgan
dyuar idishga massasi
m
1
va solishtirma issiqlik sig’imi
c
1
bo’lgan suv solinadi.
Dyuar idish va suvning dastlabki temperaturasi
t
1
termometr yordamida o’lchanadi.
Keyin dyuar idishga massasi m, solishtirma issiqlik sig’imi K va temperaturasi
t
2
bo’lgan qattiq jism tushiriladi. Agar qattiq jismning temperaturasi suvning suvning
temperaturasidan katta bo’lsa (ya’ni
t
2
>t
1
), jism suvga issiqlik uzatib, jismning
temperaturasi pasayadi, dyuar idish va undagi suvning temperaturasi esa ko’tariladi.
Ma’lum vaqtdan so’ng moddalar orasida termodinamik muvozanat holati qaror
topadi (bu termodinamik muvozanat holatidagi tempiraturani
orqali belgilaylik).
Jumladan, qattiq jismning o’zidan chiqargan issiqlik miqdori:
Q
2
=c
2
m
2
(t
2
-
).
(3)
Dyuar idish olgan issiqlik miqdori:
Q
k
=c
k
m
k
(
-t
1
).
(4)
Dyuar idishdagi suv olgan issiqlik miqdori:
Q
1
=c
1
m
1
(
-t
1
).
(5)
Qattiq jism yo’qotgan
Q
2
issiqlik miqdori suv bilan dyuar idish qabul qilgan issiqlik
miqdorlari (
Q
1
va
Q
k
) ning algebraik yig’indisiga teng bo’lganligi uchun, issiqlik
balans tenglamasi quyidagicha yoziladi:
Q
2
=Q
1
+Q
k
(6)
(3), (4) va (5) ifodalarni (6) ifodaga qo’yib quyidagi tenglikka ega bo’lamiz:
c
2
m
2
(t
2
-
)=
c
1
m
1
(
-t
1
)+
c
k
m
k
(
-t
1
) (7).
(7) ifodaga ko’ra tekshirilayotgan jismning solishtirma issiqlik sig’imi quyidagicha
hisoblanadi:
2
2
1
1
1
2
t
m
t
m
c
m
c
C
k
k
(8)
Hisoblash jarayonida dyuar idish idishining solishtirma issiqlik sig’imini agar u
alyminiydan tayorlangan bo’lsa c
1
=880 J/kg
K deb, dyuar idish bo’lgani massa
ekvivalentidan foydalaniladi (massasini olinadi) uchun va suvning solishtirma issiqlik
sig’imi c
2
=4200 J/kg
K ga teng deb oling. U holda (8) formula quyidagi ko’rinishda
bo’ladi.
2
2
1
1
1
2
t
m
t
m
m
c
C
k
(9)
Qurilmaning tuzilishi va ishlashi.
Qattiq jismlarning solishtirma issiqlik sig’imini aniqlash qurilmasining umumiy
ko’rinishi rasmdagidek. U dyuar idish idishi, turlari ma’lum bo’lgan qattiq jismlar
to’plami, termometr, tarozi va tarozi toshlaridan iborat. Tajribada elektr isitgichdan ham
foydalaniladi.
ISHNI BAJARISH TARTIBI
1.
Dyuarini massasini tarozida o’lchang.
m
k
2.
Dyuar idish idishiga 100-200 gr sovuq suv soling.
m
1
3.
Dyuar idishini g’ilofga soling va mos ravishda termometr yoki temperatura
datchigini qo’ying Dyuar idish ichidagi suvning dastlabki temperaturasini
termometr yordamida o’lchang.
t
0
4.
Qattiq jismlardan (temir, mis, alyuminiy) birini olib massasini tarozida
o’lchang.
m
5.
Qizdirgichni shtativga o’rnating.
6.
Bug’ generatorini suv bilan to’ldiring va ehtiyotlik bilan qurilmani berkiting va uni
silikon quvur yordamida qizdirgichning yuqorisidagi (bug’ kirishi) shlangli
birikmaga ulang.
7.
Silikon quvurni qizdirgichning pastidagi shlangli birikmaga (bug’ning chiqishi)
ulang va quvurning
8.
Ikkinchi uchini menzurkaga soling. Barcha birikmalarda silikon quvurlar ishonchli
mahkamlaganini ko’zdan kechiring.
9.
Qizdirgichning namunalar kamerasini qo’rg’oshin (mis, shisha) pitrasi bilan
to’ldiring va imkoni boricha uni stopor bilan zich qilib berkiting.
10.
Bug’ generatorini elektr tarmoqqa ulang, shundan keyin esa qizdirgichdagi
pitralarni ular orqali bug’ o’tkazib 20-25 vaqt davomida qizdiring.
11.
Dyuar idishining qopqog’ini oching va uni chetga suring; namunalar uchun
mo’ljallangan to’rni Dyuar idishiga kiriting. Temperaturasi
Do'stlaringiz bilan baham: |
