1-Laboratoriya ishi Mavzu

1-Laboratoriya ishi
Mavzu:O’zgarmas tok elektr yuritmasining salt ishlashda zalvorli momentini aniqlash
Laboratoriya ishidan maqsad: O’zgarmas tok elektr yuritmasining zalorli momentini aniqlashni o’rganish va tajriba o’tkazib tadqiq qilish.
Laboratoriya ishining dasturi

1. 
   Elektrdvigatelga berilayotgan quvvatni salt ishlashda uning aylanishiga bog’lanishini tajriba o’tkazish yo’li bilan aniqlash.
   
2. 
   Salt ishlashda elektr dvigatelining erkin to’htash jarayoni egri chizig’ini olish.
   
3. 
   Elektr dvigatelda nobud bo’ladigan quvvatni uning aylanishiga bog’lanishini hisoblash yo’li bilan aniqlash.
   
4. 
   1 va 3 banddagi bog’lanishlardan olingan ma’lumotlar asosida quyidagi bog’lanishlar egri chiziqlarini qurish: P=ƒ(ω) va ΔP=ƒ(ω)
   
5. 
   Zalvorli momentning qiymatini aniqlash.
   
6. 
   Elektr yuritmaning elektrmehanikaviy vaqt doimiysi qiymatini aniqlash.
   

Laboratoriya ishini bajarish tartibi:

Laboratoriya ishi 5- stendda bajariladi (Shemasi 6.1-rasm).
Tajriba boshlanmasdan oldin dvigatelning yakori zanjiri qarshiligi R_yazq ni ampermetr va voltmetr usulida aniqlanadi.Buning uchun QF2 va QF3 ochiq holda turganda va ampermetr A₄=0 ko’rsatganda, M3 dvigateli ishga tushiriladi.M2 generatorining qo’zg’atish toki o’zining eng kichik qiymatiga ega ekanligiga ishonch hosil qilib, QF3 avtomati ulanadi va dvigatel qo’zg’almas bo’lganda generatorning kuchlanishi uning tokini 0 dan 20 A gacha o’zgartiriladigan qilib rostlanadi.

6.1-rasm.

Tajriba o’tkazilayotganda bir necha nuqtalar uchun kuchlanish va tokning qiymatlari yozib olinadi, so’ngra yakor zanjirini qarshiligi (R_yazq) hisoblab aniqlanadi.

Undan keyin QF2 avtomatini ulab, generator kuchlanishini oshira borib dvigatel yurgiziladi va uning tezligi nominal tezlikkacha oshiriladi; bunda tezlikning har 200ayl/min yakor janjirining kuchlanishi va toki yozib boriladi. Olingan ma’lumotlar 6.1-jadvalga yozib olinadi va bu ma’lumotlar bo’yicha dvigatelda nobud bo’ladigan quvvatni aylanish tezligiga bog’lanishi hisoblanadi.

6.1-jadval.

N	Asboblarning ko’rsatishi					Hisoblash natijalari
	n	Iya	U ya	Pya=UyaIya	ΔPM=ηRyazd		ΔPay=Pya-ΔPM	ω=πn/30
		A	V	Vt	Vt		Vt	rad/s
123

Undan keyin QF3 avtomati yordamida dvigatel M1 generator M2 dan uziladi va dvigatelning tormozlanish jarayonida elektr yuritmaning tezligi o’zgarishi egri chizig’i qayd qilinadi. Olingan ω =ƒ(t) bog’lanishini masshtabda millimetrli qog’ozga ko’chiriladi. 6.1-jadvaldagi ma’lumotlar asosida qurilgan ΔP_ay=ƒ(ω) egri chiziqdan foydalanib ΔP_ay=ƒ(t) bog’lanish quriladi (6.2-a-rasm). Elektr dvigatelning rotorida yig’ilgan energiya ΔP_ay=ƒ(t) egri chizig’ining tagidagi maydon yuzasi orqali aniqlanadi.

A_ay=S·m_Δpay·m_t,
Bu erda:
S-yuza, mm² (6.2,b-rasmda shtrihlangan yuza),
m_Δpay-grafikda nobud bo’ladigan quvvat masshtabi, Vt/mm,
m_t-grafikda vaqt masshtabi, c/mm.
Rotor inersiyasining momenti quyidagi formula bilan hisoblanadi:
J=2A_ay/ω_boshl,
Rotorning zalvorli momenti quyidagicha hisoblanadi:
GD²=4J
Dvigatelning elektrmehanikaviy vaqt doimiysining qiymati quyidagicha aniqlanadi:
T_M=Jω_n/M_n

6.2-rasm.

Laboratoriya ishini rasmiylashtirish

1. 
   Sinash stendining sxemasini chizing.
   
2. 
   O’lchov asboblarining ko’rsatishlarini va hisoblash natijalari jadvalini keltiring.
   
3. 
   Elektr dvigatelining inersiya momentini va zolvorli momentini hamda elektr mehanikaviy vaqt doimiysini hisoblang.
   

Laboratoriya ishida foydalanilgan mashinalarning katalogda berilganlari

Mashinalarning nomi	Pn kVt	Un V	In A	Rya Om	nn ayl/min
Dvigatel P-42	4,72	220	2,15	0,63	2850
Tahogenerator ET-7	0,2	110	0,21	1,8	1500