|
3 Obishir gʻorlari - mezolit davriga oid gʻorlar. Fargʻona viloyati hududidagi Soʻx daryosining qadimgi oʻzani Obishir soyning oʻng qirgʻogʻida joylashgan. Oʻzbekiston FA Tarix va arxeologiya institutining Fargʻona paleolit otryadi 5 ta gʻorni tekshirgan (1966). Obishir-1 va Obishir-5da qazish ishlari olib borgan. Ularning sanasi miloddan avvalgi 8-ming yillikka oid. Obishir-1ning eni 25,5 m boʻlib, balandligi 12 m. Gʻordan tosh qadama pichoklar, mikroplastinkalar, parmalar, bigizlar, qirgʻichlar, nuk-leuslar topilgan.
Obishir-5, Obishir-1 dan 200 m gʻarbda. Uning eni 8 m, balandligi 10 m. Gʻorda 3 ta madaniy qatlam mavjud. Quyi qatlam antik davrga oid, qalinligi 1 — 1,20 sm. Undan soʻng qalinligi 30—40 sm lik mezolit davriga tegishli qatlam boshlanadi, unda tosh qurollar va hayvon suyaklari koʻplab uchraydi. Uchinchi qatlam ham shu davrga taallukli boʻlib, qalinligi 3–4 m. Bu yerda tosh qurollar nisbatan ancha kam. Obishir-5 gʻori yashash uchun qulay boʻlganligidan unda qadimda odamlar yashagan.[1]O‟zbekiston hududida mezolit yodgorliklari arxeolog olimlar tomonidan keng o‟rganilgan. Farg‟ona vodiysidagi Obishir I, Obishir V g‟or makonlari ahamiyatlidir. Obishir I Xaydarkon shaharchasidan 4-5 km uzoqlikda joylashgan bo‟lib, g‟orning kengligi 25,5 m, balandligi 12 m.ni tashkil etadi. Bu yerdan mikrolitlar, parrakchalar, nukleuslar, bigiz, qirg‟ich, pichoq-qadamalar topilgan. Obishir V makoni Obishir I g‟ori yaqinida joylashgan, kengligi 8 m, balandligi 10 m va chuqurligi 4-5 m. G‟or 3 ta madaniy qatlamdan iborat bo‟lgan. Bu erdan ham pichoq-qadamalar, qirg‟ichlar, teshgichlar topilgan. Moddiy manbalar ichida yovvoyi hayvonlarning suyaklari ham mavjud bo‟lgan. G‟ordan topilgan qadoq toshlar – baliq tutishda ishlatilgan. Obishirliklar baliqchilik, ovchilik va terimchilik ho‟jalik mashg‟ulotlari bilan shug‟ullanganlar
3-variant
O‘tmish tarixini o‘rganishda moddiy manbalar qanday ahamiyatga ega?
Paleolit davri xo‘jalik xususiyatlarini yoritib bering?
Elamda sivilizatsiyasi qanday ahamiyatga ega bo‘lgan?
tarixiy manbalar — oʻtmishda odamzod qoʻli bilan bunyod etilgan tarixiy jarayon izlarini oʻzida aks ettiruvchi va kishilik jamiyati tarixini oʻrganish imkonini beruvchi hozirgi kungacha saqlangan har qanday osori atiqa, yozma manba, maʼnaviy (til, eʼtiqod, urf-odat) qadriyatlar. M. tarixiy tadqiqotlarning asosiy poydevori hisoblanadi. Ularni keng koʻlamda sinchiklab oʻrganmasdan turib kishilik jamiyatining tadrijiy taraqqiyoti tarixini tahlil qilib boʻlmaydi. M.ning xili nihoyatda koʻp, ammo maʼlum darajada aniq va toʻla maʼlumotlarga ega M. majmuasi cheklangan. Yozuv hali yuzaga kelmagan ibtidoiy jamoa davridan faqat moddiy madaniyat qoldiqlari (turar joy, makon, manzil, mehnat qurollari) saqlangan xolos. Ulardan, asosan, ibtidoiy jamiyat davri hayotini, qisman qad. dunyo va oʻrta ayerlar tarixini tadqiq etishda foydalaniladi.
Ishlab chiqaruvchi xoʻjaliklar (dehqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik), savdo-sotiq munosabatlari yuzaga kelib rivoj topgan sivilizatsiya davri tarixini oʻrganishda esa yozma manbalar birinchi darajali ahamiyat kasb etadi. Bu davr M.ining soni va sifati kishilik jamiyatining maʼnaviy kamoloti, xususan, yozuv va xatsavodning yuksakligiyu qanchalik tarq-algani va yozma M.ning saqlanish holatiga bogʻliq boʻlgan. Shu boisdan bizning davrimizgacha, ayniqsa, qad. yozma manbalar oz saqlangan boʻlsa, keyingi tarixiy davrlar uchun xos hisoblangan tosh, sopol, qayin poʻstlogʻi, pergament va qogʻozga bitilgan, shuningdek, bosma asarlar keng tarqalgan.
Yozma tarixiy M., shubhasiz, kishilik jamiyatining ijtimoiy va shaxsiy faoliyati natijasida yuzaga kelgan. M. shartli ravishda 8 turkumga boʻlinadi: yozma, ashyoviy, etnografik, lingvistik, toponimik, ogʻzaki (folklor), kino, fono va fotomateriallar. M.ni turkumlarga boʻlish, ularning yuzaga kelishi, tadqiqot qilish, mu-alliflarini aniqlash, haqqoniyligi va toʻlikligini belgilash kabi masalalar bilan manbashunoslik fan i shugʻullanadi
Do'stlaringiz bilan baham: |
