1. Kurs ishining maqsadi va vazifalari II. Asosiy qism

Hajmiy nisbatlar qonuni . Fransuz olimi Gey-Lyussak gaz moddalarning ta’sirlashuvini tekshirib, o’zining hajmiy nisbatlar qonunini kashf etdi. Bu qonun quyidagicha ta’riflanadi:
" O’zgarmas haroratda va bosimda reaksiyaga kirishgan gazlar hajmlarining o’zaro nisbati hamda reaksiya natijasida hosil bo’lgan gazlar hajmlariga nisbati butun kichik sonlar kabi bo’ladi".
Masalan:
H₂O + Cl₂ = 2HCl
1v 1v 2v 1:1:2
N₂ + 3H₂ = 2NH₃
1v 3v 2v 1:3:2
Avogadro qonuni. Harorat O^o C, bosim 101,325 kPa(760 mm simob ustuni, yoki 1 atmosfera) bo’lgan sharoit normal sharoit (n.sh.) deyiladi.
Hajmiy nisbatlar qonunini tushuntirish uchun Italiya olimi Avogadro 1811 yilda quyidagi gipotezani oldinga surdi:
"Bir xil sharoitda (bir xil harorat va bir xil bosimda) va teng hajmda olingan gazlarning molekulalari soni o’zaro teng bo’ladi”
Bundan uchta xulosa kelib chiqadi:
1) normal sharoitda 1 mol har qanday gazning hajmi 22,4 l ga teng;
2) normal sharitda 1 mol modda tarkibida 6,02_*10 ²³ ta molekula mavjud bo’ladi.
3) bir xil sharoitda teng hajmli gazlar massalarining nisbati ular molekulyar massalarining nisbatiga teng bo’lib, bu nisbat birinchi gazning ikkinchi gazga nisbatan zichligi deyiladi.
m₁ / m₂ = M₁ / M₂; m₁/m₂=D ; D = M₁ / M₂ . 
Bu formuladan foydalanib gazlarning molyar massalarini hisoblab topish mumkin. Zichlik odatda havoga yoki vodorodga nisbatan o’lchanadi:
M_gaz = 29 ,5_* D _havo
M_gaz = 2 _*D_vodorod
Agar gazlarning normal sharoitdagi hajmi ma’lum bo’lsa(V_o) , uning miqdori quyidagicha aniqlanadi:
n= V_o/22,4.
Boyl-Mariot qonuni. Doimiy haroratda ma’lum miqdor gazning bosimi uning hajmiga teskari proporsional.
T = const P_1*V₁ = P_2*V₂ P₁/P₂ = V₂/V₁