1. Korxona to`g`risida ma’lumot (tashkil etilish tarixi)

1. SANITARIYA EPIDEMOLOGIYA STANSIYASI TARIXI

  O‘tgan davrga bir nazar tashlaydigan bo‘lsak, sanitariya-epidemiologiya muassasalari sonining ko‘payib borishi, ular faoliyatining markazlashtirilgan holda boshqarishni hamda tashkiliy-uslubiy markazi yaratishni talab qildi. Shu maqsadda 1952 yilning 13 mayida Respublika Vazirlar Mahkamasining 838-sonli Qarori asosida Respublika Sanitariya-epidemiologiya stantsiyasi - SES tashkil etildi. Unga birinchi bosh vrach etib S.N.Niyozov tayinlandi.

   Respublika SES-da dastlabki yillarda jami 68 nafar xodim bo‘lib, shundan 19 tasi oliy ma’lumotli vrachlar edi. 1955 yilda respublikada sanitariya-epidemiologiya xizmati tarkibiga o‘zgartirishlar kiritildi. Davlat sanitariya inspektsiyasi, sanitariya-epidemiologiya stantsiyasi, bezgakka va brutselyoz (qora oqsoq)ga qarshi ish olib borgan muassasalar birlashtirib, yagona hududiy, sanitariya-epidemiologiya stantsiyasi tashkil etildi. 1960 yilga kelib Respublikada 154 ta, sanitariya-epidemiologiya stantsiyalari faoliyat ko‘rsatdi. 1963 yilga kelib Vazirlar Mahkamasining “Davlat sanitariya nazorati to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi. 
  1967 yilga kelib O‘zbekiston Sog‘liqni saqlash vazirligi tashabbusi bilan respublikada, sanitariya-epidemiologiya xizmati faoliyatini takomillashtirish maqsadida Vazirlar Mahkamasining tuman SESlarining mustaqilligini tiklash to‘g‘risidagi qarori qabul qilindi hamda 1956 yilda tuman markaziy kasalxonasiga biriktirib qo‘yilgan tuman SESlari mustaqilligi ta’minlandi.
    Birinchi bor 1968 yilda O‘zbekiston sanitariya-epidemiologiya xizmatini markazlashtirilgan boshqaruv va moliyalashtirish amalga oshirildi.

1973 yil 31 mayda Vazirlar Mahkamasining “Mamlakatda Davlat sanitariya nazorati to‘g‘risida”gi Qarori chiqdi. Bu hujjatning qabul qilinishi O‘zbekiston Respublikasida sanitariya-epidemiologiya xizmatining rivojlanishida yangi bosqichni belgilab berdi. 

1974 yildan boshlab, sanitariya-epidemiologiya xizmatining laboratoriya tekshiruvlari (tahlillari) markazlashtirildi. Toshkent shahrida va 9 ta viloyatlarda 31 ta tumanlararo laboratoriyalar tashkil etildi, zamonaviy uskunalar bilan jihozlandi. 
  Vazirlar Mahkamasining 1978 yil 24 iyuldagi “Sanitariya-epidemiologiya xizmatini yaxshilashning kelgusidagi choralari to‘g‘risida”gi 422-sonli qarorining qabul qilinishi Respublikada nafaqat Sog‘liqni saqlashni muhofazalash ishlarining rivojlanishida, balki joriy va yakuniy sanitariya nazoratining takomillashtirishda, boshqa mutasaddi muassasa va korxonalar tomonidan tashqi-muhitni ifloslantirishga yo‘l qo‘yilmaslik, suv ta’minotini yaxshilash, aholi yashash punktlarida sanitariya tozaligiga e’tibor berish, umumiy ovqatlanish korxonalarida bolalar muassasalarida sanitariya tozaligi, sog‘liqni muhofaza qilish tadbirlarining bajarilishini yaxshilashga asos bo‘ldi.

   1992 yil 3 iyulda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengash Qarori bilan “Davlat sanitariya nazorati to‘g‘risida”gi Qonuni qabul qilindi. Mazkur qonun Davlat sanitariya nazorati faoliyatini huquqiy asosidir. Bu qonunning qabul qilinishi (umumdavlat ahamiyatga ega bo‘lib) aholining sanitariya va epidemiologik xavfsizligini ta’minlashdek tadbirlarni bajarilishida umumdavlat ahamiyat kasb etmoqda.

Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi xizmati tashkil etildi

Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik agentligi faoliyati tugatilib, uning o‘rniga Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi xizmati tashkil etildi. Xizmatga tibbiy majburlov chorasi qo‘llash huquqi berildi va uning vakolatlari barcha davlat organlari va tashkilotlari, ularning mansabdor shaxslaridan mustaqil ravishda amalga oshirilishi belgilandi.

Prezident farmoni bilan Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi xizmati tashkil etildi, deya xabar berdi Adliya vazirligi.

Ta’kidlanishicha, Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi xizmati, uning hududiy boshqarmalari va tuman (shahar) bo‘limlari tashkil etilishi munosabati bilan Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik agentligi hamda Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Sanitariya-epidemiologiya nazorati davlat inspeksiyasi va ularning hududiy bo‘linmalari tugatildi.

Davlat rahbarining tegishli qaroriga asosan Sanitariya-epidemiologiya xizmati va uning tizimidagi tashkilotlar, jumladan, karantinli va inson uchun xavfli bo‘lgan boshqa yuqumli kasalliklar paydo bo‘lishi hamda tarqalishi sharoitida epidemiyalarga qarshi kurashish qoidalarini buzishga oid huquqbuzarlik sodir etgan shaxslarga nisbatan tegishli tibbiy asoslar mavjud bo‘lgan taqdirda karantinda saqlash yoki davolanish tarzidagi tibbiy yo‘sindagi majburlov chorasini qo‘llash huquqi berildi.

Shu bilan birga, Sanitariya-epidemiologiya xizmati aholining sanitariya-epidemiologik osoyishtaligi va jamoat salomatligi sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshirish uchun javobgar bo‘lgan vakolatli davlat boshqaruvi organi hisoblanib, Sog‘liqni saqlash vazirligi tarkibiga kiradi.

«Sanitariya-epidemiologiya xizmati va uning hududiy bo‘linmalari o‘z vakolatlarini barcha davlat organlari va tashkilotlari, ularning mansabdor shaxslaridan mustaqil ravishda amalga oshiradi», — deyiladi prezident qarorida.

Ta’kidlanishicha, Sanitariya-epidemiologiya xizmati boshlig‘i prezident tomonidan lavozimga tayinlanadi va lavozimidan ozod etiladi va uning boshlig‘i bir vaqtning o‘zida sog‘liqni saqlash vazirining birinchi o‘rinbosari hamda Bosh davlat sanitariya vrachi hisoblanadi.

Shuningdek, qaror bilan Respublika ixtisoslashtirilgan epidemiologiya, mikrobiologiya, yuqumli va parazitar kasalliklar ilmiy-amaliy tibbiyot markazi huzurida yuridik maqomiga ega bo‘lmagan Biologik xavfsizlik markazi hamda Gen texnologiyalari markazi va Sanitariya-epidemiologiya xizmati markaziy apparati va uning hududiy bo‘linmalarida tegishlicha Sog‘liqni saqlash ko‘rsatkichlari tahlili va istiqbolni belgilash markazi va uning bo‘linmalari tashkil etildi.

Bundan tashqari, xavfni tahlil qilish mexanizmini joriy qilish uchun nazorat ostidagi ob’ektlarning yagona elektron базаси yaratiladi va 2021 yil 1 yanvardan boshlab to‘liq ishga tushiriladi hamda «Elektron hukumat» tizimiga integratsiya qilinadi.

Sanitariya-epidemiologiya xizmatining tibbiyot, sanitariya-epidemiologik va boshqa xodimlariga koronavirus infeksiyasi tarqalishiga qarshi kurashish tadbirlariga jalb etilgan davrda ularning oylik lavozim maoshiga 6 foiz miqdorida har kunlik qo‘shimcha to‘lovlar to‘lanadi.

2021 yil 1 yanvardan boshlab Sanitariya-epidemiologiya xizmati xodimlarining amaldagi oylik ish haqlariga qo‘shimcha ravishda Davlat byudjeti mablag‘lari hisobidan fan nomzodi yoki falsafa doktori (PhD) ilmiy darajasiga yoki xorijiy davlatlarning unga tenglashtirilgan boshqa ilmiy darajalariga ega bo‘lganda lavozim maoshiga — 30 foiz, fan doktori (DSc) ilmiy darajalariga ega bo‘lganda — 60 foiz har oylik ustamalar belgilanadi.

Sanitariya-epidemiologiya xizmati Davlat byudjetidan tizimga ajratilgan mablag‘lar, ularning sarflanish yo‘nalishlari, samaradorlik natijalari yuzasidan ma’lumotlarni har oy yakuni bo‘yicha jamoatchilikka e’lon qiladi va o‘zining rasmiy veb-saytida joylashtirib boradi.

Farmon bilan shuningdek, Sanitariya-epidemiologiya xizmatining byudjetdan tashqari Maxsus jamg‘armasi tashkil etilgani ma’lum qilindi.