1. Klassik (mumtoz) iqtisodiy maktab paydo bo'lishining tarixiy

. Per 
Lepezan de Buagilber
dvoryan normand oilasidan chiqqan, u yaxshi ma'lumot 
olgach, adabiyot bilan shug'ullandi, keyinchalik Ruan okrugida oilaviy kasb-hunar 
sudya (hakam) lavozimini egalladi; dehqonlar ishini olib bordi; o'z ko'zi bilan 
ularning nochor ahvoliga guvoh bo'ldi; u bu lavozimni umri oxirigacha saqlab 
qoldi va katta o'g'liga topshirdi; o'zini «
qishloq xo'jaligining advokati - 
himoyachisi
» deb atadi.
Olimning tadqiqot predmetini qisqacha qilib jamoat boyligi konsepsiyasidan 
iborat deyish mumkin. Bu boylik pulning fizik massasi bilan emas, balki turli-
tuman foydali boylik va buyumlardan, masalan, non, vino, go'sht, kiyim-kechak va 
boshqalardan iboratdir. Xatto erga va pulga egalikning o'zi boylikni ta'minlaydi. 
Agar er ishlanmasa, pul esa hayot uchun zarur ashyolar (masalan, oziq-ovqat va 
kiyim-kechak) aralashtirilmasa bunday «boylik» egasi qashshoqlikka mahkum 
etiladi.

---

Shu sababli jamiyatda pulni ko'paytirish emas, balki ishlab chiqarishni 
o'stirish masalasi iqtisodiy fanning asosiy vazifasi hisoblanishi kerak. 
Olimning tadqiqot uslubiga quyidagilar xos:

erkin raqobat sharoitida iqtisodiyotda avtomatik mo''tadillik 
mavjud bo'ladi;

tovarlar va xizmatlar qiymati (qimmati) ni belgilashda xarajatlar 
qoidasiga amal qilinadi;

milliy iqtisodiyot manfaatlari uchun shaxsiy manfaatning 
jamoat manfaatlaridan ustunligi tan olinadi;

xo'jalik hayotida pulning mustaqil va ahamiyatli roliga etarli 
baho berilmaydi va boshqalar.
Buagilber sanoat va savdoni kamsitish yo'li bilan qishloq xo'jaligining roli 
ataylab mutlaqlashtirgan.
Adam Smitdan ancha oldin shaxsiy manfaat (egoizm)ning jamiyat uchun 
ahamiyatini ko'ra bildi.
1691 yilda u Fransiyani og'ir iqtisodiy ahvoldan chiqarish tizimini taklif etdi. 
Dastlabki fikrlari bo'yicha turli islohotlar o'tkazib (ular burjua-demokratik 
xarakterga ega bo'lishi kerak edi), 1707 yilda esa uning g'oyalari etilib, quyidagi 
uch qismdan tarkib topdi:
1.
Soliq tizimini o'tkazish. Soliq tizimining dehqonlar mehnatidan 
manfaatdorlik tamoyiliga asoslanishi, undan tashqari soliq barchaga tegishli 
bo'lishi kerak edi.

---

2.
Ichki savdoni har xil cheklashlardan ozod qilish (ichki savdo 
erkinligi); bu chora ichki bozorni kengaytirish, mehnat taqsimotining 
o'sishini ta'minlash, tovar-pul muomalasini kuchaytirishi kerak edi;
3.
Donning erkin sotilishiga yo'l berish, donga tabiiy baho ta'sirini 
cheklamaslik. Gap shundaki, mamlakatda donga sun'iy ravishda baho 
belgilangan bo'lib, ishlab chiqarish harajatlari qoplanmas edi, don etishtirish 
o'smay qo'ygan edi. Buagilberning fikricha, iqtisodiyot erkin raqobat 
sharoitida rivojlanishi va tovarlar bozorida «haqiqiy qiymat»ga ega bo'lishi 
kerak edi. U davlat bu sohada dehqonlarga homiylik qilishi zarur, deb 
hisobladi. 
Bu islohotlar mamlakat va xalq farovonligini oshirish va xo'jalikni 
rivojlantirishning boshlang'ich shartlari bo'lishi kerak edi. Buagilber o'z g'oyasini 
reklama qilish maqsadida bu islohot bu oyda qirolga kerak bo'lgan summani 
etkazib beradi, degan fikrni tarqatdi. Vazirlar esa ikki soat davomida kerakli qator 
qonunlarni tayyorlashi mumkin va xo'jalik «xuddi hamirturushdagi kabi» tez 
o'sadi, deydi u. U o'z takliflari bilan bir necha bor murojaat qildi. Ammo uning bu 
harakatlari zoe ketdi. U o'z g'oyalarini kitoblarda bayon etdi va bu kitoblarni nashr 
ettirdi. Uning asosiy iqtisodiy asarlari «